Bitcoin ve Ethereum’u satın almak için OTC sistemleri mevcut ve bunu hemen hepimiz kullanıyoruz ancak, iş diğer alt koinlere geldiğinde halen birçok kişi kripto para borsalarına mahkum konumda yer alıyor. Kripto para borsaları da, bu yönde oluşan bir ekosistemin temel bütünü olarak görev alıyor.
Regülasyon kurumları da, ellerindeki gücü arttırmak ve tabiri caizse bu borsalarda ne olup bittiğini anlamak için borsalara KYC ve AML süreçleri ile ilgili olarak sürekli brifing veriyor. Bu brifingler temel olarak müşteri bilgilerinin alınması ve kara para aklanmasıınn önüne geçilmesi konularından oluşuyor.
Bazı borsalar, buna ciddi önem verirken, bazıları ise bu tarz bir işlemden kaçmak için elinden geleni yapıyor. Yine, sayıları giderek azalsa da, KYC ve AML süreçlerini içermeyen ve kendine bu yönde bir niş edinen borsaların sayısı da halen az değil.
Binance’de yaşanan hack olayının ardından bu tarz olayların aydınlatılmasında KYC ve AML süreçlerinin ne kadar önemli olduğu bir kez daha ortaya çıktı. Gelin, öncelikle bu terimler tam olarak ne anlam ifade ediyor, ona bir bakalım:
Know Your Customer – Müşterini Tanı – KYC
Bünyede faaliyet gösteren müşterilerin kim oldukları, sosyal güvenlik ya da kimlik numaları ve diğer anahtar bilgileri borsaya bildirmesini zorunlu kkılan KYC; farklı bölgeler ve farklı borsalarda, bazı değişiklikler gösterse de, temel olarak benzer bir amaca hizmet ediyor: Borsada işlem yapan kişinin kim olduğunu bilmek.
Regülasyon kurumları da bu sayede şüpheli bir işlem saptarlarsa, bunu kolaycı identifiye etmeyi amaçlıyor ve bu sebeple bunu birçok borsaya zorunlu tutuyor.
Anti Money Laundering – Kara Para Aklanmasının Önlenmesi -AML
Bu da, illegal aktivitelerin yasaklanması için ortaya çıkan bir başka kavram. Kara para aklanmasının önlenmesi durumu, özellikle kripto para gibi bakir bir alanda, son derece büyük bir önem taşıyor. Birçok borsa da, bu tarz aktivitelere yer vermemek ve yasa dışı kazanılan paraların Bitcoin ya da diğer kripto paralar cinsinden aklanmasını önlemek için, böyle önlemler almak zorunda kalıyor.
Bu AML süreçleri de, borsalara kendi araştırmalarını yapmalarını ve şüpheli durumları daha rahat bildirmelerini sağlıyor.
Combating the Financing of Terrorism – Terör Finansmanı – CFT
Bu da hayatımıza yeni giren kavramlardan birisi. Bazı terör ve yasa dışı faaliyetleri, itibari para ile değil de, takip edilmesi daha zor olan kripto paralar ile yapmayı amaçlayan kişileri durdurmak için dizayn edilmiş olan bu sistem, dönem dönem ciddi efektiflik ortaya koyması ile de biliniyor. Yapılan bazı araştırmalar, terör kurumlarının kripto para ile ödeme almayı ve yapmayı sevdiğini ortaya koyarken, bu yönde kripto paraların etki alanının azaltılması da, hükümetlerin ajandasında yer alan şeylerden sadece bir tanesi.
Borsalar Buna Nasıl Yaklaşıyor?
KYC nedir ve AML nedir sorularını aktif bir şekilde cevapladıktan sonra, borsaların bu alanda neler yaptıklarına göz atmak da faydalı olabilir. Temel olarak, KYC süreçlerini ele alacak olursak, borsalar 4 ana yol izliyor ve bunlar adım adım şöyle karşımıza çıkıyor:
- Müşteri kabulü süreçleri: Bu süreçlerde borsalar, bu müşteriyi borsaya alıp almamaya karar veriyor.
- Müşteri tanınması: Bu dönemde ise, borsalar bilgileri talep ediyor ve bunların doğruluğunu onaylamaya çalışıyor.
- Sürekli izleme ve takip etme: Daha sonra ise borsalar, ilgili müşterinin yaptığı Bitcoin işlemlerini takip ederek, şüpheli durumlarda devreye giriyor ve ilgili birimleri uyarıyor.
- Risk yönetimi: Burda da borsa yetkilileri, riski yönetiyor ve şüpheli durumlara karşı gözünü açık tutuyor.
Şimdi gelin, çok bilinen kripto para borsalarında bu süreçler nasıl işliyor, ona bakalım:
Coinbase
Amerika’nın en büyük kripto para borsası olan ve adeta bir sektör devi haline dönüşen Coinbase firmasında, hesap açabilmek için tam isminiz, bir e mail adresiniz ve bir şifreniz olmak zorunda. Bu, dünyanın her yerinden hemen herkesin rahatlıkla kripto para depolama ve trade etme şansına sahip olabileceği anlamına gelse de, firmada bu işlemleri yapabilmek için kimlik doğrulaması yapmak gerekiyor.
KYC süreçler için Coinbase, dijital kimlik girişimi Netverify ile çalışıyor ve bu sayede müşterilerinin bilgilerini onaylattıktan sonra, onların trade işlemlerine izin vermeye başlıyor.
Gemini
Bir başka ünlü borsa olan Gemini de, müşterilerine işlem yapmak için KYC’yi zorunlu tutuyor. Birçok regülasyonun da kripto para sektörüne gelmesine şirket olarak aracılık eden firma, KYC ve AML süreçlerine ciddi önem veriyor. Tam bir kimlik onayının ardından gerekli prosedürleri tamamlatan borsa, bu yönüyle bu işe en fazla dikkat veren yerlerden birisi olarak biliniyor.
Bitfinex
Bitfinex borsası, her ne kadar ciddi tartışmalar ve sıkıntılar ile sürekli olarak kripto para sektörünün gündemine gelse de, itibari para çıkışı olan borsada KYC ve AML süreçleri büyük önem taşıyor. Banka onayı, hükümet onaylı kimlik kartı ve fiziksel bir adres olmadan, bu borsada hesap açmak imkansız.
Kraken
Bu alanda gerçekten diğerlerinden farklı olan bir borsa ise, Kraken. Dev firma, toplamda 5 aşamalı bir KYC’ye sahip ve müşterilerinin isteklerine göre, farklı fonksiyonlar sunarken, bunun karşılığında da farklı bilgiler istiyor.
Kraken’in sistemi ise, şöyle özetleniyor:
Seviye 0: Bu seviyede sadece hesap açmak mümkün. Trade, para yatırma ya da para çekme yasak.
Seviye 1: Tam isim, doğum tarihi, ülke ve telefon numarası isteniyor. Bu sayede kripto para yatırma, çekme ve trade etme olanakları aktif.
Seviye 2: Burada ise fark fiziksel bir adres. Eğer bu yapılırsa, Euro cinsinden para çekmek ve yatırmak mümkün.
Seviye 3: İkametgah ve tam kimlik onayı gerekiyor. Bu sayede Kanada doları, Amerikan doları ve Euro konusunda para yatırma çekme kapıları aktif hale geliyor. Aynı zamanda margin trade limitleri de, bir alt seviyeye göre artış gösteriyor.
Seviye 4: Borsadaki son seviye. Bu da, genelde yüksek işlem hacmi yapan kişileri ya da kurumsal yatırımcıları hedefliyor. Burada ise, imzalı beyan formu var. Bu seviye, çok daha fazla para yatırma ve çekme hakkına da sahip.
Buraya kadar hep itibari para çıkış kapısı olan borsaları ele aldık. Gelin şimdi de, kripto para kripto para borsası olan ve öz formlarında itibari para çıkışı olmayan borsalara bakalım. Bu bölümde Binance, Huobi ve OKEX’i inceleyeceğiz.
Binance
Dünyanın en büyük kripto para borsası olarak gösterilen ve iki yıldan biraz uzun bir sürede inanılmaz bir sükse yapan Binance, borsa tipi itibariyle KYC süreçlerine tabii değil çünkü borsanın ana formunun itibari para çıkışı yok. Ancak Binance, 2 BTC’den fazla para çekmek için kimlik onayı şartı koşuyor.
OKEx
Kısmi olarak itibari para trade’ine izin veren bir borsa olan OKEX’in de üç farklı kimlik onay seviyesi var. Birinci seviye için işlem başına 10 bin dolar sınırı var. Bu rakam ikinci seviyede 200 bine kadar çıkıyor. Son seviyede ise, bu sınır ortadan kalkıyor.
Huobi
Bir başka ünlü borsa olan Houbi’de, KYC zorunlu olarak istenmiyor ancak bu ayar, daha sonra değiştirilebilir. Borsa, KYC onayını müşteri ancak belirli bir limite ulaşırsa istiyor.
KYC Ciddiye Alınmalı mı?
Kripto paralara regülasyonların gelmeye başladığı aşikar ve bunun dozajının da er ya da geç daha da artacağı tahmin ediliyor. Bu sebeple borsalar, hem kendilerini garanti altına almak hem de istenmeyen olayların önüne geçmek için KYC süreçlerine önem vermeye başladı. Öyle ki, hiçbir onay istememesi ile adından söz ettiren ve bu sebeple binlerce müşteriye sahip olan Shapeshift borsası dahi, son dönemde fikir değişikliğine gitti ve KYC’yi zorunlu kıldı. Bu durum da aslında işin ciddiyetini ortaya koyuyor.
Buna karşın kripto para kripto para borsası tipinde olan borsalardan Binance haricinde olan diğerleri, şüpheli aktivitiler için herhangi bir gözlem yapmıyor. Ancak bir borsa kurucusu olan Tony Mc Kay, regülasyonunun ne kadar önemli olduğunu şu sözlerle açıklıyor:
”Regülasyon kurumlarından saygı ve empati kazanmak istiyorsanız, borsa olarak bu süreçlere ciddi derecede önem vermek durumundasıınz. Bir kere her şeyi doğru yaptığınıza emin olmak kadar rahatlatıcı bir şey yok. Kripto para piyasası şu anda her ne kadar bakir bir alan olsa da, bunun değişeceği aşikar ve bu noktada en iyi seviye KYC ve AML süreçlerine önem veren firmalar, gelecekte daha da rahat edecekler.”
Bilindiği gibi Binance de, bunun farkında ve firma, geçtiğimiz dönemde Chainalysis adlı kripto para gözlem ve araştırma firması ile anlaştı. Chainalysis, temelde şüpheli kripto para transferlerini inceleyen bir kurum. Binance’in de bu alanda aktif olarak işin içine katılacak olması, aslında önemli bir gelişme.
Oyunu Kuralına Göre Oynamaya Değer mi?
İşte burada kafa karıştıran ve kripto para sektöründe görece ihtilaf yaratan konu tam olarak bu. Birçok kişi, bunun gereksiz olduğunu ifade ediyor. Bazı otoriteler, borsaların bunu sadece dostlar alışverişte görsün mantığı ile yaptığını ve bunun içinin boş olduğunu iddia ediyor.
Ayrıca Binance ve OKEX başta olmak üzere birçok borsanın regülayon arbitrajı olarak da ifade edilen şeyden fayda sağlamaya çalıştıkları da aşikar. Bu iki borsa, esas kuruldukları merkezleri bırakıp, kripto para dostu olan Malta’ya taşınmıştı.
Her ne kadar bazı kurumlar da bu konu ile ilgili ciddi çalışmalar yapsa da, bu regülasyonların dozajının artmasından memnun olmayan da çok kişi var. Bu sürecin kripto paraları da sıradanlaştıracağı kaygısı, ilk akla gelen şeylerden birisi olarak dikkat çekiyor.
Ana çıkış amacı finansal bağımsızlık olan ve bankalara bir nevi altenratif olarak konumlanan kripto paraların, regülasyonlar ile ana amacının dışına çıkarılacağı kaygısı da bir başka önemli detay.
Şu anda kripto para ekosisteminde KYC ve AML talep eden borsaların sayısı her geçen gün biraz daha artıyor. Bu işte yatırım amacıyla bulunan birçok kişi de, bu bilgileri vermeyi kabul ediyor. Ancak bu işin karşısında olan kişilere göre, bu verilerin güvenliği de bir başka meçhul konu. Ancak yine de, regülasyon isteyen ve bu sayede kripto paraların daha da gelişeceğini düşünen kişiler, bu süreçlere karşı çıkmıyor ve aksine destekliyor.
Görünen o ki, bu konu daha çok uzun süreler kripto para sektörünü meşgul etmeye devam edecek. Bu konuda yaşanan fikir ayrılıklarının da uzun süreli olması bekleniyor.
Her şey göz önüne alındığında, kripto para sektörünün bu alanda daha kat edecek çok yolu olduğunu söylemek de, pek yanlış bir yaklaşım olmayacak.