Bitcoin ve kripto paraların yükselişiyle birlikte dijital ödeme sistemleri neredeyse nakit parayı bize unutturacak hale geldi. Kripto para piyasasının son birkaç yılda giderek daha canlı hale gelmesi, dijital ödemeleri sıçratan bir tetikleyici unsur oldu. Bitcoin’in ortaya çıkışı ve ardından gelen yüzlerce kripto para, fiat paralara olan inancı ve güveni sorgulatmaya yetti. İçinde bulunduğumuz pandeminin dijital ödemeleri destekleyici bir güç olması nedeniyle merkez bankaları da CBDC çalışmalarına başladı ve Çin şimdiden dijital yuanını test ediyor bile.
Peki her şey birdenbire dijitale dönse, ödemelerimizi Bitcoin veya dijital bir para ile yapmak zorunda kalsak neler olurdu? Nakit paranın verdiği güveni acaba hisseder miydik?
İşte ABD’de yaşayan blog yazarı Marc Falzon, kripto paralar ile bu durumu deneyimleyen bir isim. Falzon, tam 3 gününü yalnızca Bitcoin ve Bitcoin Cash kullanarak geçirdi -üstelik daha önce hiç kripto paralarla ilgilenmeyen birisi olarak. Hikaye şöyle başlıyor:
Marc’ın arkadaşı David, kripto paraların varlığından bahsetmiş ve Marc’a “Eğer 3 gün Bitcoin ile hayatta kalabilirsen sana harcadığın para kadar Bitcoin öderim.” diyerek meydan okumuş. Marc da kabul etmiş ve olaylar gelişmiş.
Bitcoin bana neler sunabilir?
YouTube kanalında 3 günlük deneyimini paylaşan Marc’ın öncelikle kendisine Bitcoin cüzdan hesabı açtığını görüyoruz. Hesabına para aktaran Marc, “Şimdi şunu test edeceğim: Bitcoin ile kahvemi, yemeğimi alabilecek miyim ya da bir otele ödeme yapabilecek miyim? Kripto para bana bu kolaylığı sağlayacak mı göreceğiz.” diyerek 3 günlük deneyine başlıyor.
Philadelphia’da yaşayan Marc, kahvesini ve yemeğini yakınındaki dükkanlardan kolaylıkla Bitcoin ile alabiliyor. Bitcoin ATM’sine para yatırmayı da deneyen blogger, karşılaştığı teknoloji karşısında şaşkınlığını gizleyemiyor.
Otele giriş yaparken Bitcoin Cash ile ödeme yapan Marc’ın kartının reddedildiği ortaya çıkıyor. Travelo ile işlem yaptığını söyleyen Marc, yaşadığı sorunla ilgili şirketi arayarak görüşmeler yapıyor ve 1-2 saat içerisinde problemi çözerek sorunsuz bir şekilde otelinde kalmayı başarıyor. Merak ediyorum, acaba Türkiye’de böyle bir durum yaşansa sorun bu kadar hızlı çözülür müydü?
Bitcoin ile şef tuttu
Instagram üzerinde bir reklam yayınlayan Marc, kendisine bir şef tutmayı deniyor. “Bitcoin veya BCH ile ödeme yapabilirim” diye yazan blogger, birkaç dakika içerisinde birçok şeften mesaj alıyor. Seçimini yapan Marc, Bitcoin ile ödediği yemeğin tadını çıkarıyor.
Videonun sonunda Marc, Bitcoin ile yaptığı ödemelere dair birkaç çıkarım paylaştı. Hem olumlu hem de olumsuz birkaç durum sıralayan Marc şunları söyledi:
“Ben çevrim içi ders veren ve tamamen online platformlarda iş yapan birisiyim. Benim gibi çevrim içi ortamda ders veren ve blog yazarlığı yapan birçok kişi var. Deneyimlediğim kadarıyla kripto paralar ile ödeme yapmak 3. şahısların araya girmesini engellediği için bana çok avantajlı göründü. Mesela Uber çağırdığım zaman araya bankayı sokmadan direkt şoföre ödeme yapmak bana daha sağlıklı geliyor. Aracı kurumların aldığı komisyon ücretlerine değinmiyorum bile.”
Kripto paraların anonimlik sağladığını vurgulayan Marc, “Kimsenin kimlik bilgilerimi öğrenmesini istemiyorum, bu nedenle kripto para ile ödeme yapmak bence çok daha iyi.” dedi. PayPal ve Stripe gibi ödeme platformlarının yarattığı problemlerden de dem vuran Marc, “gerçekten çok korkunçlar” dedi.
“PayPal ve Stripe gerçekten korkunç uygulamalar, çünkü sürekli komisyon alıyorlar ve bir sorun olduğunda muhatap bulmak oldukça zor.”
Marc, tüm bu olumlu özelliklerin yanında bazı negatif durumlardan da bahsetti. Bitcoin ile yapılan ödemelerde yüksek işlem ücreti alınabildiğine değinen Marc, “Birisi telefonunuzu veya hesabınızı hacklerse neler olur gerçekten bilmiyorum. Banka hesabımız çalındığında bankaya ulaşarak sorunu çözebiliyoruz belki ama kripto para söz konusu olduğunda tüm çözüm siz oluyorsunuz.” dedi.
“Tüm bu dijital ödemeler ve kripto para sistemi benim için çok yeni. Her ne kadar heyecan verici ve kullanışlı olsa da yine de oldukça korkutucu.”
Mini röportaj
Videosunu izledikten sonra Marc’a ulaştım ve kendisine birkaç şey sormak istediğimi söyledim. Beni kırmayan Marc, kısa bir röportaj yapmayı kabul etti.
İ: Marc, Bitcoin ve BCH hakkında acemi olduğunu söyledin. Peki bu kripto para merakı aniden nasıl geldi?
M: Aslında David adlı bir arkadaşım sayesinde bu işe bulaştım. Bana “3 gün Bitcoin ile yaşa, sana BTC vereceğim” diyerek meydan okudu ve ben de kabul ettim. Bu süreçte ne yapmam gerektiği konusunda bana çok yardımcı oldu.
İ: Marc, sence nakit paradan tamamen kurtulmak, sadece dijital para ile yaşamak nasıl olurdu? Sence dijital paranın avantajları neler? Sadece dijital paranın kullanıldığı bir gelecek hayal edebiliyor musun?
M: Açıkçası oldukça heyecan verici ancak bazı durumlarda ABD’de hala dijital ödeme yapma fırsatı bulamıyorum. Mesela arabamı tamir ettirmek için BCH ile ödeme yapmak istedim ama kripto para ile ödeme kabul edilmiyor. Fakat çevrim içi ortamda iş yapan ve ödeme alan benim gibi kişiler için kripto para sistemi bence çok avantajlı.
İ: Madem ABD’desin, hemen bir dolar sorusu yönelteyim sana. Dolar endeksi genel bir düşüş eğiliminde ancak geçtiğimiz günlerde hafif bir yükseliş de gördü. Bunun yanında, CBDC konuşmaları da dünya çapında arttı. Sence gelecekte CBDC’ler ve kripto paralar USD’nin sonunu getirir mi?
M: Gerçekten bilmiyorum. Fakat gidişat biraz o yönde. Artık her şey dijitalleşiyor. Dolar endeksi hakkında çok bir şey söyleyemem ama CBDC’ler kripto paraların varlığını da pekiştirecektir.
İ: ABD hükümeti Bitcoin gibi kripto paralara regülasyon getirmek istiyor. Gerekçe olarak da yaşanan siber saldırılar ve aklanan milyonlarca dolar gösteriliyor. Bu açıdan bakıldığında kripto paralar merkeziyetsiz olduğu için saldırılara açık ve korkutucu görünebiliyor. Sen de videonda bundan bahsetmiştin. Peki ABD hükümeti dijital dolar çıkarırsa ve tamamen devlet tarafından denetleniyor olursa yine aynı endişelerin olur muydu?
M: İlginç bir soru. Güvenirdim. Yani ABD’de durum şu: nakit para ile ödeme diye bir şey söz konusu değil. Çok uzun bir zamandır ödemeler dijital yapılıyor. Kripto paralar evet biraz korkutucu ama CBDC söz konusu olduğunda açıkçası güven veriyor. Şu anda fiat paralar altın standardına bağlı, fakat dijital para sisteminde bu durum söz konusu olmayacak.
İ: O zaman son olarak ABD’nin ödeme sistemine değinelim. Nakit para kullanımı tam olarak ne durumda?
M: En son ne zaman cebimde dolar olduğunu hatırlamıyorum bile. Sanırım 90’lı yıllarda en son kağıt dolar gördüm. Bir süre önce Japonya’ya gitmiştim, orada sadece nakit para kullanılıyordu ve bana çok tuhaf gelmişti. 2012 yılında Çin’e iş için gittiğim zaman da sadece nakit para kullanılıyordu ancak 2017’de tekrar gittiğimde tamamen dijital ödeme sistemine geçtiklerini görünce şok olmuştum. Her şey çok hızlı değişiyor.
ABD’li ve kripto paralara oldukça yabancı birisinin gözünden dijital paraya bakmak biraz da Türkiye’deki durumu yansıtıyor aslında. Biz de genel olarak kripto paralara yabancıyız ve aniden CBDC’ler önümüze konsa ne tepki verirdik gerçekten bilmiyorum.
Bu açıdan Marc’ın gözlemleri ufak da olsa bir fikir veriyor bize. Yaşadığı olumlu ve olumsuz durumlar aslında hepimizin aklından geçen şeyler. Kripto para alsam hesabım çalınır mı, ücret öder miyim, ne gibi faydaları olabilir gibi birçok soru hepimizin aklından geçiyor. Bu yüzden belki de kripto para sektörünün asıl dinlemesi gerektiği yer bu acemilerdir. Çünkü en basit sorunlar aslında en önemlileridir.