Ethereum ve DeFi kullanıcılarının sıklıkla bahsettiği staking, kripto paraların ağa kilitlenmesi anlamına gelir. Cüzdanlarda stake edilen kripto paralar, belirlenen süre zarfında herhangi bir işleme tabi tutulamaz. Staking, Proof-of-Stake (PoS) mekanizmasını kullanan ağlarda kullanılır.
Staking, pasif gelir yöntemi olarak kabul görür. Yatırımcıların kripto paralardan kar elde etmesini sağlar. Bu özelliğiyle staking, faize benzetilebilir. Bir mevduat hesabına yatırılan para gecelik faizle nasıl yükseliyorsa staking de buna benzer çalışır.
Kripto para cüzdanında belirli bir süre boyunca tutulan token, vade sonunda kullanıcıya ödül verir. Bu ödül, stake edilen kripto para biriminin stake süresi boyunca gördüğü volatiliteye göre değişebilir. Bu durumda kullanıcılar hem iyi bir kar elde edebilme fırsatına sahip olabilirken aynı zamanda kayıp da verebilir.
Staking nedir, neler stake edilir?
Blockchain ağlarında işlemlerin onaylanması büyük önem taşır. İşlemlerin onaylanması, madencilik ya da staking şeklinde gerçekleştirilir. Bitcoin gibi kripto paralar Proof-of-Work (PoW) mekanizması kullanırken Ethereum 2.0, DeFi gibi platformlarda Proof-of-State (PoS) kullanılır. PoS sistemi, staking aracılığıyla kullanıcıların işlemleri onaylamasını sağlar. PoS kullanan blockchain ağlarında staking yapılırken yeni bloklar üretilir ve doğrulanır. Genelde daha çok kripto para stake edenler daha erken doğrulayıcı olma şansını yakalar.
PoS doğrulayıcıları, genelde stake ettikleri coin miktarına göre seçilir. Stake, ağın güvenliğinin sürdürülebilmesi için gerekli bir faaliyettir. Stake yapanlar, yeni bir blok doğrulamaya ve ağa yeni işlem eklemeye teşvik edilir. Böylece ağın ölçeklenebilirliği ve hızı artar. Staking yapılmazsa güvenliği tehdit edici birçok risk ortaya çıkabilir.
Staking: Kripto paraların blockchain ağına kilitlenmesi.
Defi staking: Merkeziyetsiz finans protokolleri staking ile çalışır. Yearn.Finance (YFI), Maker (MKR), Synthetix (SNX) gibi tokenlar ağ üzerinde stake edilirler.
Doğrulayıcı (Validator): Staking yaparak ağdaki işlemleri doğrulayan kişi.
Ethereum 2.0, stake edilen en bilinen ağlar arasındadır. Normalde Proof-of-Work (PoW) mekanizmasını kullanan ETH, Serenity 2.0 güncellemesiyle PoS sistemine geçiyor. Bunun dışında Cosmos (ATOM), Tezos (XTZ), Algorand (ALGO), Neo (NEO), VeChain (VET), Cardano (ADA), Polkadot (DOT), Synthetix Network (SNX) gibi birçok kripto para stake mekanizmasıyla çalışır.
Staking’de kullanıcılar stake ettikleri kripto para kadar ödül kazanır. Staking yaparak ağdaki blokları doğrulama ve ağ ile ilgili kararlarda söz hakkı elde ederler. Ödüller ağa göre değişiklik gösterir.
Staking ödülleri: Ödüllerin hesaplanması birkaç şekilde olabilir. Ağ, doğrulayıcılara stake edilen coin kadar ödül verebilir, doğrulayıcının ağdaki aktif zamanına göre verebilir veya diğer faktörler göz önünde bulundurularak bir ödül sistemi oluşturulabilir. Staking ile elde edilen ödüllere örnek olarak şunlar gösterilebilir:
- Cardano (ADA): Yıllık getiri oranı* %4.28
- Polkadot (DOT): Yıllık getiri oranı %13,55
- Avalanche (AVAX): Yıllık getiri oranı %10,46
- Algorand (ALGO): Yıllık getiri oranı %%7.27
- Ethereum 2.0 (ETH): Yıllık getiri oranı %8,94
Yıllık getiri oranları değişiklik gösterebilir.
Stake sisteminin avantajları ve dezavantajları şu şekilde özetlenebilir:
Avantajları:
- Pasif gelir kaynağıdır. Kullanıcılar hem stake ödülü hem coin’den gelir elde eder.
- Staking, yüksek elektrik tüketen madencilik ekipmanları gibi maliyetli değildir, düşük enerji tüketimi yapar.
- Yüzde 51* saldırısını azaltır.
*Yüzde 51 saldırısı: Kişi veya kişilerin blockchain ağının yarısından fazlasını kontrol altına alması.
Dezavantajları:
- Stake edilen kripto paralar volatiliteye karşı savunmasızdır. Eğer kripto paranın değeri, cüzdanda stake edildiği süre boyunca volatilitenin etkisiyle düşerse, kullanıcının geliri de düşecektir.
- Stake edilen kripto para, belirlenen süre boyunca cüzdanda kalır ve dokunulamaz.
- Kullanıcı, staking sırasında internet bağlantısını kaybeder ya da devre dışı kalırsa, blok kaybı yaşayabilir. Bu nedenle, kullanıcıların node ile bağlantısının kesilmemesine dikkat etmesi gerekir.
Staking nasıl yapılır?
Staking için genel prosedür; stake edilebilen kripto paranın seçimi, cüzdan uygulamasının indirilmesi, PoS için gerekli olan minimum gereksinimlerin öğrenilmesi (örneğin, ethereum 2.0 için minimum oran 32 ETH), kullanılacak donanım aygıtının seçimi (istenirse) şeklindedir.
Örnekle açıklamak gerekirse; ETH 2.0 stake etmek isteyen bir kullanıcı, en az 32 ETH’ye sahip olmalıdır. Doğrulayıcı olmak için önce ethereum 1.0 için bir node seçmeli, ardından ETH 2.0 için farklı bir node seçilmelidir. İlgili cihaza yüklenecek olan yazılımla birlikte kullanıcı stake etmeye başlayabilir. Bu işlem için yüksek sistemli bir bilgisayar ya da farklı bir cihaz gerekmez. Fakat cihazın sürekli çevrim içi olması, doğrulama işlemi için önem arz eder.
Staking, üç türlü yapılabilmektedir:
- Borsalarda: Binance, Huobi, Kraken, OKEx, Coinbase gibi birçok borsa, bünyesinde staking yapılmasını sağlamaktadır. Kullanıcılar, stake etmek istedikleri kripto parayı seçerek ilgili borsada cüzdan oluşturabilir ve işlemlere başlayabilir.
- Donanım cihazlarında: Ledger, Trust Wallet, Trezor, CoolWallet S gibi soğuk cüzdanlarda staking yapılabilmektedir. Cold staking olarak da bilinen bu yöntemde, kullanıcılar kripto paralarını donanım cüzdanlarında çevrim dışı bir şekilde tutarken staking işini 7/24 çevrim içi olan boş bir cüzdana devreder. Stake edilen kripto paraların internet erişimi olmadığından, bu yöntem daha güvenli kabul edilir. Örneğin, Ledger ile staking yapmak isteyenler Ledger Live aracılığıyla cüzdanlarında bulunan paraları aktarabilir ve staking yapmaya başlayabilirler.
- Staking platformlarında: Bu platformların amacı, kullanıcıların ilgili ağın ekosistemine dahil ederek ekonomiye katkıda bulunmalarını sağlamaktır. MyCointainer, Stake Capital, Stake.Fish, Staked gibi platformlar, kullanıcılara bu konuda hizmet sunmaktadır.
Staking; pasif gelir imkanı, yüksek sistemli cihaz gerektirmeme ve düşük enerji tüketimiyle birçok kullanıcı için tercih meselesi olmuştur. Bununla birlikte, her şeyde olduğu gibi staking’in sahip olduğu riskler göz ardı edilmemelidir.