ABD Merkez Bankası (Fed) geçtiğimiz günlerde ekonomiye sonsuz miktarda para enjekte edebileceğini açıkladı. Fed’in bu açıklaması adeta ABD’nin sonsuz miktarda para basabileceği şeklinde yorumlandı.
Fed’in ekonomiye para enjekte etmesindeki sebep hem piyasaları kontrol altında tutmak hem de likidite sağlamak. Fed bu sayede olası bir likidite krizinin önüne geçmiş oluyor ve Koronavirüsten etkilenen insanlara katkıda bulunuyor. Peki ABD böyle kafasına göre dolar basarken biz niye aynısını yapamıyoruz?
İstisnai Durumlar
Günümüzde bir merkez bankasının rastgele para basamayacağını elbette herkes biliyor. Daha doğrusu, merkez bankalarının bu tarz bir şey yapma yetkileri var ama böyle bir şeyi yapmamayı tercih ediyorlar.
Bu noktada işin içine elbette enflasyon gibi kavramlar giriyor. Kapitalist ekonominin belki de en basit derslerinden biri ekonomideki para miktarının artmasıyla birlikte enflasyonun da artacağıdır.
Yerli kripto para sektörünün tanındık isimlerinden Altuğ Öztürk ise bu dersin her zaman doğru olmayabileceğini söylüyor. Görüşlerini Emre Alkın’ın “Para Basınca Enflasyon Oluyor mu?” adlı yazısına dayandıran Öztürk’e göre ülkeler özellikle kriz anlarında (tıpkı Fed’in Koronavirüs yüzünden para enjekte etmesi gibi) para basmak zorunda kalabiliyorlar. Yani zaman zaman öyle senaryolar yaşanıyor ki merkez bankaları gerçekten kafalarına göre para basmak zorunda kalıyorlar.
Uzmanlar Yanıtladı
Normal şartlar altında para basmak enflasyona yol açıyor, işin bu kısmı cepte. Fakat ABD kriz anlarında rahatça para basabilirken bunu Türkiye gibi ülkeler neden yapamıyorlar?
Erkan Öz, konu hakkında yaptığı açıklamalarda bir ekonomideki para miktarının artması halinde enflasyonun da artacağını söyleyerek yanıtına başladı. Öz’e göre bu kuralın işlemediği, yani para miktarı artarken enflasyonun artmıyor oluşu bir başarı değil aslında bir sorundur.
Yerli kripto para dünyasından tanıdığımız Crypto Wisdom da bir yorum yaptı ve bu soruya kripto para takipçilerinin anlayacağını bir örnek vererek yanıt verdi.
Crypto Wisdom verdiği bu yanıtla birlikte aslında doların rezerv para birimi olduğuna vurgu yaptı ve ABD’nin para basmasıyla diğer ülkelerin para basması arasında ciddi farklılıklar olduğunu hatırlattı.
Bu arada başka bir sosyal medya kullanıcısı Öztürk’e verdiği yanıtta “ABD’nin karşılıksız para basmadığını” ve bastığı paralara karşılık olarak “tahvilleri kullandığını” belirtti.
Türkiye’nin önde gelen iktisatçılarından Mahfi Eğilmez ise bu kullanıcının yaptığı açıklamaya yanıt verdi ve ABD’nin bastığı paraların aslında pek de karşılıklı olmadığını belirtti.
Tartışmalar Sürüyor
İtibari paraların arzı kripto paralardakinin aksine sınırsız olduğu için merkez bankalarının elinde sınırsız miktarda para basma yetkisi bulunuyor. Fed de bu yetkiye sahip olduğunu gayet açık bir şekilde belli ediyor. Fed’in veya daha farklı bir merkez bankasının kafasına göre para basması, enflasyonun artmasına yol açabileceği gibi büyük bir borç krizine de yol açabilir.
Merkez bankalarının para basma politikalarının ekonomiyi tam olarak nasıl etkilediği/etkileyeceği büyük bir tartışma konusu. Ortada çok fazla etken olduğu için bu sorunun tam anlamıyla net bir cevabı da yok gibi görünüyor.
Bu noktada akıllara “merkez bankaları sınırsız para basabilmeliler mi?” sorusu geliyor. Belki de, Erkan Öz’ün de belirttiği üzere, devletler zaman içerisinde yeniden sınırlı paraya dönüş yapacaklar.