Facebook Veri Skandalı: Blockchain, Gerçekten Tüm Açıkları Kapatmada Yeterli Olacak mı?

Facebook veri skandalının etkileri, tüm dünyayı sarmaya devam ediyor. Belki de daha önce dünyada Facebook kullanan yaklaşık 3 milyar insanın çok çok büyük bir çoğunluğu, daha önce kişisel veri gizlilik hakkı nedir bilmezken, şimdilerde bir şey bedava ise ürün sizsinizdir naraları ile ironik olarak yine Facebook’ta dolaşmaya devam ediyor.

Elbette ki 21. yüzyılın en büyük sosyal icadlarından birinin altına imza atmış ve bu anlamda kendi devrimini tamamlamış Mark Zuckerberg gibi bir markanın, Amerikan senatosu önünde hiç de alışık olmadığımız takım elbisesi ile görülmesi, basın için de büyük fırsattı. Sanki tüm herkes, işte suçluyu sonunda bulduk haydi onu linç edelim diyerek olayı izliyordu.

Zuckerberg, kendisinin de ister istemez oluşumuna katkıda bulunduğu linç kültürünün şu anki favori kurbanı. Kendisinin yarattığı Facebook ismi verilen platformun elbette ki sadece bir sosyal medya paylaşım sitesi olmadığj çok açık. Neticede internet denen sistemde yaptığımız her şey bir ayak izi bırakıyor ve yapay zekanın bu denli geliştiği bir dönemde de bu ayak izlerinin birleştirilmesi, kaçınılmaz bir durum.

Zuckerberg verilerimizi topladı ve bunları çeşitli kurum ve kuruluşlara sattı; bu çok açık ancak burada sadece Zuckerberg’e odaklanarak bir kez daha yanlış bir şey yapıyoruz. Bunu Zuckerberg yapmasa bile bir başkası muhakkak yapacaktı. Zuckerberg’in ceza alması da bunu değiştirmeyecek; eğer biz toplum olarak altta yatan sebebi ortadan kaldırmazsak birisi bunu tekrardan yapacak.

İşin bir de diğer boyutuna göz atmakta fayda var. Senatodaki konuşmalardan da görüldüğü üzere, Zuckerberg’e sert sorular soruluyor ve birçok otorite de bunun artık şova dönüştüğünün farkında. İşte politikacılar ve senatörler de, bu noktada düşene belki de bir tekme daha atıyor.

Ayrıca, bilgilerimizi çalan Zuckerberg zaten yeterince sevimsiz bir figür iken, sitesinde sürekli sansüre giden ve istediğini yayınlatan bir Zuckerberg profili; hayli korkunç olacaktır.

Bizim burada toplumun katılımcıları olarak üzerimize düşen en önemli şey, sosyal medyanın bu kimi zaman korkunçlaşan kendine has evreninde, böylesi şeylerin bir daha yaşanmasını önlemek ve bunun için kalıcı çözümler getirmek gibi görünüyor. Özellikle de, tüm verilerin merkezi bir şekilde yönetilirliliği, böylesi skandallara zemin hazırlayan en önemli faktörlerden biri.

Gelin biraz ufuk açalım ve böylesi durumları nasıl çözebileceğimize bakalım. Blockchain dediğinizi duyar gibiyiz, buyrun öyleyse artıları ve eksileri bu konuyu Blockchain yönünden ele alalım…

Blockchain’in Potansiyeli ve Limitleri

Daha önce birçok önemli otorite, Blockchain’in bu sektörde de enteresan işler başarabileceğini belirtti. Örneğin Facebook’un işletim modelinden elde edilen kazançlardan kullanıcılara daha fazla pay vermek veya tüm bu sosyal medya çılgınlığında veri depolanmasını merkezsizleştirmek bunlardan birkaçı. Blockchain üzerine işleyen bir Facebook, şu ara sektör ile ilgilenen herkesin dilinde.

Aslında, bunu başarmış bir site çoktan var. Bildiğimiz token destekli, içerik üreticilerinin ödüllendirildiği, daha özgürce bir düşünce ortamı olan Steemit’ten bahsediyoruz. 2 yıldır yürürlükte olan Steemit’e ek olarak da, merkezi olmayan gazetecilik faaliyeti yürütmek isteyen kişiler de Ethereum tabanlı Civil uygulamasını kullanıyor.

Bu kişilerin hayalini kurduğu iş modeli aslında gayet basit. Mutlak bir sahibi olmayan ve tamamen açık bir yazılım ile geliştirilmiş site veye sosyal platform modelleri. Herkes, kendisinin veri güvenliğinden mesul ve içerik üreticileri adil bir şekilde ödüllendiriliyor. Tüm bu ödüllendirme hesaplamaları ve sistemleri objektif değerler üzerinden yapılıyor ve hangi içeriğin kime ne kadar ulaştığı ve ne etki yaptığı gibi şeyler, bu ödüllendirmede karar verici oluyor.

Buraya kadar anlatılanlar gayet güzel ve kulağa hoş gelebilir, aslında geliyor da ancak büyük bir sorun var. Dürüst olmak gerekirse, Steemit’in başını çektiği bu yeni Blockchain tabanlı sosyal medya modellerinin, Facebook ve Twitter gibi devleri geride bırakmasının neredeyse imkanı yok…

Çünkü gerçekten merkezi olmayan bir Blockchain’in her bir zinciri; bu sitelerde dakikalarda atılan milyonlarca gönderiyi depolayacak kapasiteye sahip değil. Aynı zamanda teknolojinin de bizi şimdikinden daha iyi koruyacağına dair net bir emare ortada henüz yok.

Bir örnek verelim. Steemit’te oylanan ve en tepeye çıkan postlara karar veren kullanıcılar ve bunu Steem tokenleri kullanarak yapıyorlar. Ancak genelde baktığınız zaman, en fazla oy alan gönderilerin her zaman Steemit’in kendisi ile alakalı olanlar olduğunu görüyoruz.

Yani; merkezi olmayan, sansürden uzak, popüler içeriğe ödüllendirilmenin getirildiği, reklam verenler için direk kitle hedefine gayet uygun olan bir sistem bile, aslında kendi sonsuz döngüsünü yaratmış ve kendi ile ilgili gönderileri en üste çıkarıyor.

Bundan çok daha önemlisi, Blockchain teknolojisi temelli bir sosyal medya platformunda, Facebook gibi bir veri skandalı krizinin patlamayacağının garantisini kimse veremez. Böylesi  bir sistem de, aslında hiç de koruyucu değil, özellikle veri güvenliği açısından bakarsak.

Tamamen açık bir platformda yer alan kullanıcıların verileri, pek tabii ki bir başka ekip tarafından alınabilir ve onlar; bu veri ile ne istiyorlarsa onu yapabilirler. Kullanıcı adları istedikleri kadar anonim olsun, günümüz teknolojisinin ulaştığı yapay zeka ve diğer araçlar pek tabii ki gerçek kimlikleri de açığa çıkarabilir.

Ancak yine de tüm bu eleştrilere rağmen, Blockchain teknolojisinin olumlu yanları da yok değil. Tüm bu olumsuz yönler bir kenara, Blockchain’in hayata iyiden iyiye girmeye başlaması ile birçok yeni fikir; adeta ufuk açıyor.

Örneğin Lightning ya da Raiden gibi networklerin gelecekte sadece para transferi için değil, veri transferi için de kullanılacağına tanıklık etmemiz, işten bile değil.

Aynı zamanda Userfeeds.io gibi birçok projede de, daha iyi ve doğru bir algoritma kullanarak tüm bu beğeni, retweet, upvote, downvote gibi terimleri harmanlıyor ve daha gerçekçi bir veri oluşturmaya çalışıyor.

Yine Steemit’in kendisi de sitede hangi gönderinin daha üstte olacağının belirlenmesinde daha gerçekçi ve akla yatkın algoritmalar geliştirmek için, deyim yerindeyse var gücü ile çalışıyor.

İşin gizlilik kısmına geldiğimizde ise, daha gelişmiş çok katılımcılı sistemler, gelecekte bu konuda bir cevap olabilir lakin, bunu konuşmak için henüz bir hayli erken.

Ana Problem Ne?

Blockchain tabanlı sosyal medya platformları ile ilgili teoride sayfalarca sistem yazılıp süslü cümleler kurulabilir ancak burada sorulması gereken esas soru ne? Birçok analiste göre, bu sistemler temel bir noktayı her zaman kaçırıyorlar: Bu sistemlerin, verinin merkezi para olduğu ve online ekonomi ile bağlantısı olacak iş modellerine ihtiyaçları var.

Blockchain tabanlı bir sistem geldiğinde biraz daha balıklama atlayarak buna hiç para ödemeyeceğimizi düşünüyoruz halbuki internet sağlayacılarına yıllardır tonla para ödüyoruz. Elbette ki verilerimiz gibi çok çok değerli bir hazineyi bir başka yere teslim ederken, bunun da güvenliği için birtakım bedellerin olabileceğini ön görmek gerekiyor.

Şimdiye dek en büyük problem, kişiden kişiye olacak ve merkezi olmayan ekonomi modelini, veri işleme ile birleştirememiz oldu. İşte bu sebeple de insanlık her zaman büyük veri depolama şirketlerine, çeşitli aracı kurum veya kuruluşlara muhtaç kaldı ve onların istediği gibi bir ekonomi modeli kurmasına razı oldu. Bu kurumlar arasında da, sosyal medya veya internet arama motoru  gibi şeylerin arkasına sığınan Google, Facebook, Amazon gibi dev firmalar yer aldı.

Böylesi güçlü internet devlerinden veri gücünü almayı başarırsak; yapılması gereken şey bunu bir nevi Blockchain tabanlı bir sisteme işleyip, güçlü iş modelleri oluştururak kullanımı arttırmak ve bu devlerin etkisini azaltmak olmalı.

Kabul edelim ki merkeziyetçilik, tersine oranla daha mantıklı; tüm bu merkeziyetçi sistem büyük yatırımcının da işini kolaylaştırıyor ancak şu da önemli: Eğer internet kullanıcıları ne kadar az aracıya ihtiyaç duyarsa, o zaman kişiden kişiye yapacakları veri transferleri o kadar önem kazanacak ve bu da bir nevi karşı devrim olacak.

İşte burada iş gelecekte kurulacak girşimlere düşüyor. Kullanıcılara güvenli, rahat ve efektif bir ortam sunan ve aynı zamanda o kullanıcının verisini kontrol etmesine olanak sağlayacak bir firma, çok büyük iş başarmış olacak.

Eğer Facebook veri skandalı sorunu kesin bir çözüme kavuşturulmak isteniyorsa, bunun için yapılacak en mantıksız şey Zuckerberg’e ve arkadaşlarına yüklenmek olur. Böylesi sorunlar devam ettikçe biri gelir, öteki gider. Burada çözümün esas yolu, hataları kapatıp dijital çağda en büyük problem olan güveni, yeniden tahsis etmek olacaktır.