Çoğu Kripto Para Zannedilenden Daha ‘Merkezi’

Kripto para fikrinin tüm olayı, merkezsiz olması. Eşten eşe nakit, yani ortada bir aracı olmaması ve finansal işlem yapmak için hiçbir üçüncü tarafa güven duymak mecburiyetinde kalınmaması. Peki neden bazı kripto paralar ‘kripto para’dan çok merkez bankası gibi yapılandırılmış durumda? Cüzdan bakiyelerini ayarlamadan, ağdaki düğümleri kontrol etmeye kadar pek çok kripto para projesi aslında karşı çıkılan finansal kurumlarla aynı şeyi yapıyor. Bazı küçük detayları kenara attığımızda, aslında birkaç kripto paranın Paypal veya Visa’dan pek farkı olmadığını görebiliyoruz.

Kripto Paraların Merkezleşmesi

‘Merkezsiz’ kelimesi Satoshi Nakamoto’nun orijinal white paper’ında yer almıyor (Blockchain de yer almıyor) ancak o zamandan beri bu kelime Bitcoin ve diğer kripto paraları tanımlamak için kullanılıyor. Bir kripto paranın tamamen merkezsiz olabilmesi için iki şeyi başarmış olması gerekiyor: sansüre dayanıklılık ve proje liderleri tarafından yönetilmiyor olmak. Eğer bir koinin fiyatı, o koinin kurucusunun hayatta olmasına bağlıysa o koin merkezsiz değildir. Buna benzer olarak eğer bir koinin hızı ve ölçeklenmesi merkezi düğümlere bağlıysa, merkezsiz değildir.

Bu bağlamda bakıldığında en büyük 20 kripto paranın çoğu, bu standartları karşılayamıyor. Bu koinlerden bazılarının proje ekipleri, şu an yapılması gereken her şeyi yaptıktan ve ağı dengeli bir hale soktuktan sonra “gelecekte merkezsizlik” sağlamayı düşünürken bazı koinler olası bir %51 saldırısını engelleyebilecek kadar düğüme ya da hash gücüne sahip değil. Bu yazıda düğümler ve ağdaki liderliğin ne kadar merkezi olduğu baz alınıp en popüler koinlerin aslında ne kadar merkezsiz olduğu değerlendirilecek. Koinin aldığı skor ne kadar az ise o kadar merkezidir (1-10).

Bitcoin

Bitcoin ağında şu anda yaklaşık 12 bin düğüm var. Geçtiğimiz seneki miktar bunun neredeyse yarısıydı. Bu düğümlerin her biri ağdaki hareketlilikleri kaydedip işlemleri onaylamaya ve ana defteri olabildiğince dağıtılmış hale getirmeye yardımcı oluyor. Almanya’dan Rusya’ya, Nijerya’dan ABD’ye kadar Dünya’nın her yanından düğümler bu işlevi görüyor. Bu veriyi saniyede 20 exahash’ten fazla hash gücüyle birleştirince görüyoruz ki Bitcoin şu an var olan en merkezsiz Blockchainlerden birine sahip.

Ama yine de bir sıkıntı var. Bu da hash gücünün neredeyse %70’ini oluşturan Çinli maden havuzlarının varlığı. Ancak Kuzey Amerika ve Avrupa’da yeni, devasa madencilik firmaların yayılması göz önünde bulundurulunca bu sıkıntı ilerleyen zamanlarda ortadan kalkabilir. Liderlik dağılımına baktığımızda ise Bitcoin hayli merkezsiz. Eğer Satoshi Nakamoto gölgelerden çıkıp Bitcoin ağına dönüş yapmazsa Bitcoin’in ilerleyen zamanlarda tek bir kişinin merhametine kalma ihtimali epek düşük.

Merkezsiz defter: 9

Merkezsiz liderlik: 10

Ethereum

Ethereum ağında kullanılan ortak ana defter de oldukça merkezsiz. Ethereum ağıda işlemleri onaylayan 26 binden fazla düğüm bulunuyor. Hatta Cornell University araştırmacılarının yayınladığı yakın tarihli bir araştırmada, Ethereum’un Bitcoin’den daha ‘dağıtılmış’ olduğu iddia ediliyor. Ne var ki bu Ethereum’un Bitcoin’den daha merkezsiz olduğu anlamına gelmiyor. Her şeyin başında Ethereum’un şu an bakiye kanıtı (PoS) metoduna geçiş yapma sürecinde olduğunu hatırlamak gerekiyor. Bu metodun kendince avantajları olsa da bu algoritma emek kanıtı (PoW) metodundan daha az güvenlik sağlıyor.

PoW metodunda madencilerin her bir işlemi doğrulamak için çaba sarf etmesi gerekiyor ve bu yüzden tek bir kişinin tüm ağı kontrol etme ihtimali ciddi oranda düşüyor. Bu kötü senaryonun PoS metodunda gerçekleşmesi teorik olarak daha kolay. Uzlaşma modeli hakkında konuşmak bir yana dursun Ethereum’un en büyük zayıflığına değinelim. Bu da Ethereum’un merkezi liderliği. Bu açıdan baktığımızda aslında diyebiliriz ki Ethereum ağının mevcut başarısı Vitalik Buterin’in hala daha çalışıyor olmasına bağlı. Bir de eğer Ethereum ağında kötü bir şey olursa her daim Blockchain’i geriye alıp, fork yaparak sıfırdan başlama imkanı var.

Merkezsiz defter: 8

Merkezsiz liderlik: 3

Bitcoin Cash

Ripple‘ın -her nakadar bankalar XRP kullanmaya pek yanaşmasa da- küresel bankalar tarafından bir araç olarak kullanılma potansiyeli var. Peki Ripple merkezsiz mi? Hayır. 100 milyar XRP’nin hepsi 2012 yılında Ripple Labs tarafından oluşturuldu ve bunların çoğnluğu hala daha Ripple kasalarında duruyor. Ripple Geçitlerinin (onaylanmış borsalar) müşteri hesaplarındaki bakiyeyi dondurma gücüne sahip oldukları gerçeğini bir kenara koysak bile dağıtılmış ağların eksikliği Ripple’ın bu listede yer alan diğer tüm altkoinlerden çok daha kolay bir şekilde kapatılabileceğini gösteriyor. Baya şalter kapatmak gibi.

Merkezsiz defter: 2

Merkezsiz liderlik: 1

IOTA

IOTA‘nın neresinden başlayalım? IOTA’nın kaderi hırçın ve kaprisli bir CEO’nun heveslerine bağlı durumda ve etik açısından baktığımızda Ripple IOTA’nın yanında kusursuz kalıyor. IOTA ağı, hesap bakiyelerini değiştirme gücüne ve IOTA geliştiricileri kod tabanını sarmalayan buglarla uğraşırken ağdaki hizmetleri bozabilme gücüne sahip bir “koordinatör” tarafından yönetiliyor. Bu koordinatörün daha merkezsiz bir modele geçiş yapılması tarafında olduğuna dair bazı söylentiler olsa da David Sønstebø öyle kolay kolay koltuk bırakacak bir patrona benzemiyor. IOTA’nın mevcut halinden daha merkezi olması için epey çaba sarf etmesi gerekirdi.

Merkezsiz defter: 1

Merkezsiz liderlik: 1

Geri Kalanların En İyileri

Litecoin: Blockchain’i güvende tutan 14 binden fazla düğüm var ama tıpkı Ethereum gibi Litecoin de güçlü bir liderin varlığıyla merkezi duruma geliyor: Charlie Lee.

Merkezsiz defter: 7

Merkezsiz liderlik: 3

Monero: Monero’nun başında Fluffypony olarak da bilinen Riccardo Spagni gibi büyük bir isim yer alıyor. Ama Monero, Fluffypony’den de büyük ve bu proje Fluffypony olmasa da varlığını sürdürebilir. Monero ağının an itibariyle 2 bin 500’den fazla düğümü var.

Merkezsiz defter: 5

Merkezsiz liderlik: 5

Stellar: Geçitlerin hesap dondurma gücünü çıkarın, Ripple’ın aynısı. Stellar’da aslında çok güzel şeyler var ancak merkezsizlik bunlardan biri değil.

Merkezsiz defter: 3

Merkezsiz liderlik: 2

NEO: Söz konusu merkezilik olduğu zaman Neo, Ripple ve IOTA ile zirveyi paylaşabilir. Gelecekte şirketin kontrolünde olmayan (şu anda yedi düğümün hepsi NEO tarafından yönetiliyor) üç yeni düğümün eklenmesi planlanıyor ancak Neo o zaman dahi merkezsiz olmanın yakınından geçemez. Hatta ve hatta ilerleyen zamanlarda doğrulama işinden sorumlu kişiler, çalışma süresini sağladıklarına dair NEO tarafından yasal olarak sorumlu tutulacaklar ki bu, kripto paralara zamanında ilham vermiş düşünce şeklinin tam tersi. Belirtmekte fayda var ki NEO ağı geçtiğimiz Ekim ayında proje ekibi “kontrolleri yaparken” birkaç saatliğine kapatıldı. Işık açıp kapar gibi kapatılabilen bir Blockchain, Blockchain değildir.

Merkezsiz defter: 2

Merkezsiz liderlik: 3

Geri kalan 20 kripto paraya baktığınızda da şunu fark edeceksiniz: projeler ya tam anlamıyla merkezsiz olmayı gerektiren hash gücüne ya da düğüm miktarına sahip değil, ya da merkezsiz olabilecek kadar kolektif bir liderliğe sahip. Bu demek değil ki bu koinler yatırım yapmaya değmez, yatırımcıya kar getirmez, eşten-eşe işlemlerde kullanılmaz. Aksine bu koinlerin bir çoğunun muazzam teknolojisi var. Ama olur da hükûmetler balataları sıyırıp kripto para avına çıkacak olursa bu merkezi koinler, en olası hedefler halindeler.

Kripto paraların yasal düzenlemelere maruz kalmasını önlemek için bir şey yapamıyor olabiliriz ancak bu kripto para ağlarının merkezsiz olduğundan emin olarak en azından bu ağlara sansür uygulanamamasını sağlayabiliriz.

Kaynak: news.bitcoin.com