TCMB’nin Kripto Para Kararı Sektörü Nasıl Etkiledi ve Etkileyecek?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikte kripto varlıklarla doğrudan veya dolaylı şekilde ödeme yapılmasının engelleneceğini duyurdu. İlgili hizmet sağlayıcılarını da kapsayan karar, kripto para sektörümüzde bazı soru işaretleri doğurdu.

Gece saatlerinde yayımlanan yönetmelik ile “ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasına ve ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmemesine” karar verildi.

TCMB neden böyle bir karar alındığını açıklamak için cuma sabahı bir duyuru daha yayımlayıp, kripto varlıklarla yapılan ödeme işlemlerinin “telafisi mümkün olmayan mağduriyetler” yaratabileceğini ifade etti.

Kripto para alıp-satamayacak mıyız?

Yönetmelik, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’a dayanılarak hazırlandı.

Solak & Partners Hukuk Firmasından Av. Elçin Karatay, konuyla ilgili değerlendirmesinde, yönetmelikte “kripto varlık alım-satımına aracılık eden platformlara yönelik bir düzenleme yapılmadığını” söyledi.

Söz konusu platformlarda kripto alıp-satmak, yasaklanmış değil. Yerli kripto borsalarından Bitlo’nun kurucusu Mustafa Alpay, TCMB’nin kararı sonrası yaptığı açıklamada borsadaki işlemlerin “devam edeceğini” söyledi.

Borsalara para gönderebilecek miyiz?

Yönetmelik, kripto varlık alım-satım platformlarına para göndermeyi büsbütün yasaklamıyor. Paribu, cuma günü “bankalar aracılığıyla TL yatırma ve çekme” işlemlerinin devam edeceğini duyurdu.

İletişime geçtiğimiz diğer yerli borsalardan bir temsilci, “Borsa işlemleri devam etmektedir. Sadece ilgili yönetmelikte belirtilen ödeme şirketlerinden fon akışının duracağını öngörmekteyiz.” dedi.

Maltepe Üniversitesi Teknoloji ve Fikri Mülkiyet Hukuku Araştırma Merkezi Müdürü Dr. Mete Tevetoğlu, bu bilgiler ışığında Koin Bülteni’ne şöyle konuştu:

“Bu yönetmelik, kripto kullanıcısını doğrudan etkilemeyecek. Alırken veya satarken bir sınırlandırma söz konusu değil. Kripto almak yasak değil. Satmak da değil. Kripto ile kripto arasında değişim serbest. Kripto ICO’su serbest. Taraftar token arzı serbest.”

Bu karar hangi aracı platformları kısıtladı?

Kripto varlıklar için hazırlanan yönetmeliğin kapsamında ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları yer alıyor.

Av. Elçin Karatay, “30 Nisan 2021’den itibaren kripto varlık alım satımına aracılık eden platformlardan para gönderirken ödeme ve elektronik para kuruluşlarından” yararlanmanın mümkün olmayabileceğini dile getirdi.

TCMB’nin listesine göre aktif ödeme kuruluşları arasında Western Union, MoneyGram, PayU, Tronapay, N Kolay; aktif elektronik para kuruluşları arasında Papara, İninal gibi isimler bulunuyor.

Papara, Koin Bülteni’nin kripto varlıklar hakkında bilgi almak için gönderdiği e-postaya “Papara Merkez Bankası düzenlemeleri ve lisansına tabi bir kuruluş olarak sunduğu diğer tüm hizmetlerle faaliyetine devam etmektedir. Bunun dışında kalan tüm finansal işlemler için Papara’yı kullanmaya devam edebilirsiniz.” diyerek dönüş yaptı.

Papara Kurucusu Ahmed Faruk Karslı, bugün katıldığı bir programda TCMB yönetmeliğiyle ilgili şunları söyledi:

“Bu düzenlemeye temelden karşıyım. Yasaklamanın, en kolay yöntem olduğunu düşünüyorum. Yasaklamaktansa, sektör paydaşları ile konuşup daha yapıcı bir şekilde sorunlar neyse onları çözmeye çalışmak daha mantıklıydı bence.”

CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, sabah saatlerinde yaptığı açıklamada alınan bu kararı eleştirip, “Sektör paydaşları ile oturup, istişarede bulunacağım.” dedi.

“Kayıt dışı ekonomiyi artıracak”

Türkiye’deki bazı kripto para şirketleri, alınan kararın etkilerini hissetmeye başladı. Geçen yıl Eskişehir’de kurulan blockchain ödeme geçidi DigiliraPay, bu kararın kapsamına giren isimler arasında yer alıyor.

DigiliraPay CEO’su Serkan Bayar, bu kısıtlamanın şirketi “doğrudan etkilediğini” söyleyip üzüntüsünü dile getirdi. Uzmancoin’in haberine göre Bayar, DigiliraPay’in bugün alınan karar neticesinde “faaliyetlerini sonlandırdığını” açıkladı.

Blockchain girişimcisi Cemil Şinasi Türün ve Avalanche İş Geliştirme Direktörü Aytunç Yıldızlı, bu yönetmeliğin sektörü nasıl etkileyebileceğini Koin Bülteni’ne değerlendirdi. Türün, bunun “Yabancı ödeme şirketlerinin ve yabancı cüzdan uygulamalarının önünü açacağını” belirtirken, Yıldızlı şunları söyledi:

“Yönetmelik, maalesef en çok ekosisteme dahil ve faydalı olan, yeni işler geliştiren kişileri ve kurumları etkiledi. Bir nevi, Bitcoin’in çıkış hikayesini de yasaklamış oldu. …. Dünyada yeni bir varlık sınıfı olarak kullanımı çığ gibi büyüyen kripto paraların ve blokzinciri teknolojisinin sadece bankalara ve merkezi borsalara emanet edilmesi, teknolojinin önüne geçip engel olmak demektir.

Trajikomik yanı ise, bu düzenleme maalesef yasaklama sebebi olarak belirtilen kayıt dışı ekonomiyi artıracak, kripto paraları sadece borsalara mahkum edip tamamen spekülatif bir araç haline getirecek, hacklenmeleri artıracak ve tezgah üstü (OTC) satışları teşvik edip birçok insanın canını da tehdit etmesine neden olacaktır.”

Bu kararın, gelecekte yapılacak çalışmalarla birlikte olumlu sonuçlar doğurabilecek olması da gündemde. Dr. Mete Tevetoğlu, “Yönetmeliğin, sektörün önünü kesen değil açan bir etkisi olacağını düşünüyorum.” diyor ve şunları ekliyor:

“Stablecoinleri, şimdi değilse bile gündemdeki 6394 Yönetmeliği değişikliği sonrasında elektronik para sayma olasılığı gündeme gelebilir. Bankalardan kripto platformlarında EFT – havale işlemleri ise dün olduğu gibi bugün de aynı şekilde devam ediyor.”

Vergiye giden yolda kripto varlık tanımı

Yönetmelikte en çok ilgi çeken şeylerden biri, şimdiye dek birçok farklı şekilde adlandırılmış “kripto varlıklar” için yapılan tanımlama oldu:

“Bu yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.”

Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Alara Efsun Yazıcıoğlu, Koin Bülteni’ne verdiği demeçte bunu yönetmeliğin “en önemli düzenlemesi” olarak tanımladı. Bu tanımı vergi literatürü bağlamında ele alan Dr. Yazıcıoğlu, şu notu paylaştı:

“Her ne kadar daha önce resmi bir düzenleme yapılmamış da olsa, Türk vergi literatüründe genel algı kripto varlıkların bir ‘dijital emtia’ olduğu yönündeydi. Muhasebe alanında da ‘maddi olmayan duran varlık’ nitelendirilmesi benimsenmişti. 

Madde 3’te yapılmış olan tanım, kripto varlıkların para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilemeyecek gayri maddi varlıklar olduğunu belirterek literatürde ve muhasebe uygulamasında var olan görüşü bir nevi onayladı ve konuya bir netlik kazandırdı. Bu tanım, kripto varlıkların vergilendirilmesine ilişkin olarak gayri maddi varlık tanımının benimsenmesi gerektiği yönündeki kanaati güçlendirir niteliktedir.

Belirtmek gerekir ki, e-ticaret kapsamında da sunulan pek çok hizmet için benzer bir nitelendirme mevcuttur.”

Aynı hususun üstünde duran Dr. Tevetoğlu, “Kriptonun gayri maddi varlık olarak kabul edilmesi çok önemli. Yönetmeliğe göre kripto hem BDDK – SPK mevzuatına tabi değil hem de teminat vb. Amaçla kullanılmasına dair bir kısıtlama öngörülmüyor” dedi.

Ortaya yeni soru işaretleri çıktı

Kripto varlıklara yönelik atılan bu adım, sektördeki bazı çizgilerin daha net bir şekilde çizilmesini sağlarken bir taraftan yeni soru işaretlerinin doğmasına yol açtı.

Örneğin, yönetmeliğin 4. maddesinde yer alan “Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez“ ifadesinin kapsamı; bu ekosistemde var olmaya çalışan fintechlerin tam olarak hangi sınırlar içerisinde hareket edebilecekleri, belirsizliğini koruyor.

Bu maddelerin kapsamlarını tam olarak anlayabilmek için “TCMB’nin açıklamalarını beklememiz gerekecek” diyen Av. Elçin Karatay, bu kararın neden alınmış olabileceği ve belki neyin daha iyi yapılabileceği ile ilgili görüşlerini, Koin Bülteni’yle paylaştı:

“Bu adımın, özellikle, halihazırda ödeme sistemleri mevzuatı ve bu kapsamda kullanılan teknik altyapılar ile kripto varlık temelli ödeme yöntemlerinde uyuşmayan noktaların olması sebebiyle çıkarıldığını düşünüyorum. 

Ancak, bana kalırsa, mevzuatın çıkarılmasında dayanağın çok daha açık bir şekilde ifade edilmesi ve bu konudaki ayrıntılı görüşlerin paylaşılması Türkiye’deki fintech ekosistemi açısından çok daha olumlu bir yaklaşım olurdu. Nitekim, TCMB’nin kripto varlıklara dayalı ödeme sistemlerine ilişkin yapacağı olumlu bir düzenleme, bu alanda çalışan fintechlerin önünü açabilirdi.”