BIS Uyarıyor: Merkez Bankaları Harekete Geçmeli

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) dijital merkez bankası paralarıyla ilgili yeni bir rapor yayınladı. BIS bu raporunda dijital merkez bankası projelerinin önceliklerinin ne olması gerektiğini ve bu projelerin genel özelliklerini değerlendirdi.

Öncelik Ne Olmalı?

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası da dahil olmak üzere 60 farklı üyesi bulunan Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS), 1930 yılında birkaç farklı hükümetin işbirliğiyle kuruldu. BIS o zamandan beri çeşitli mali konular hakkında küresel standartlar oluşturmaya, merkez bankalarına yardımcı olmaya çalışıyor.

BIS kısa süre önce dijital paralarla ilgili bir rapor yayınladı ve merkez bankalarına bazı tavsiyelerde bulundu. Bu tavsiyelerin başında tüketici ihtiyaçlarını gözetmek geliyor. Uluslararası Ödemeler Bankası’na göre şu anda kendi dijital parasını geliştiren veya böyle bir işe kalkışmayı düşünen merkez bankalarının her şeyden önce tüketici ihtiyaçlarına uygun bir proje geliştirmeleri gerekiyor.

İhtiyaçlar Neler?

Uluslararası Ödemeler Bankası’na göre şu anda tüketicilerin bir dijital parada en çok aradıkları şey merkez bankasının güvencesi. İnsanlar kullandıkları dijital paranın doğrudan merkez bankası tarafından güvence altına alındığını bilmek istiyorlar. Rapordan bir kesit şu şekilde:

Günümüzde elektronik ödeme seçeneklerini tercih eden tüketiciler bile olası bir ekonomik kriz halinde elektronik paralarını nakit paraya dönüştürebileceklerini biliyorlar. Yakın geçmiştekiler de dahil olmak üzere pek çok kriz döneminde insanların nakit paraya geçiş yaptığını gördük.

BIS’in araştırmalarına göre dijital merkez bankası paralarının mevcut elektronik ödeme yöntemlerinden de daha cazip olmaları gerekiyor. Eğer merkez bankasının dijital parasını kullanmak, daha farklı bir elektronik ödeme yöntemini kullanmaktan daha kolay ve daha güvenli değilse insanlar bu parayı kullanmayabilirler.

İnsanların dikkat edecekleri bir diğer şey de sınır ötesi ödemeler olacaktır. Uluslararası Ödemeler Bankası’na göre dijital merkez bankası paralarının sınır dışı ödeme işlemlerinde kolayca kullanılabiliyor olmaları gerekiyor.

DLT Kullanmak Şart mı?

BIS‘in yayınladığı bu raporda dijital merkez bankası paralarının genel mekanizmalarıyla ilgili de bazı tavsiyeler veriliyor. Bu projeleri doğrudan, dolaylı ve hibrit şeklinde üçe ayıran BIS; bu projelerde kullanılacak teknolojiyle ilgili de bazı bilgiler veriyor.

Kaynak: BIS

Uluslararası Ödemeler Bankası’nın araştırmalarına göre merkez bankaları kendi dijital paralarını geliştirmek için geleneksel teknolojileri de tercih edebilir, blockchain dağıtık defter teknolojilerini (DLT) de tercih edebilirler. BIS bu iki farklı teknoloji arasındaki farkları şöyle özetliyor:

Geleneksel ve DLT tabanlı altyapılar genelde verileri fiziki olarak ayrı ortamlarda saklarlar. Bu ikisi arasındaki fark verinin nasıl güncellendiğiyle ilgilidir. Geleneksel altyapılarda veri tek bir merkeze bağlı olan birkaç fiziki düğümde saklanır, verinin güvenliği bu şekilde saklanır. DLT tabanlı sistemlerde ise sistem birkaç farklı oluşum tarafından merkezsiz bir şekilde yönetilir ve ortada bir üst düğüm yoktur. Dolayısıyla ağdaki verilerin güncellenmesi için tüm düğümler arasında bir uyum olması (genelde konsensus mekanizması denir) gerekir.

Bu açıklamadan da görülebileceği üzere bu iki farklı altyapı arasındaki temel fark birinin merkezi, birinin merkezsiz şekilde yönetiliyor olması. Ancak BIS’e göre merkez bankaları kendi dijital paralarını geliştirirken illa ki merkezi sistemi tercih etmek zorunda değiller:

Ne DLT tabanlı sistemler ne de geleneksel sistemler ağ güvenliği konusunda birbirinden net bir şekilde üstünler. Bu iki sistemin de birbirinden farklı zayıf yönleri var. Geleneksel sistemlerin en büyük zayıflığı olası bir hack saldırısında da görüldüğü üzere üst düğümde bir sorun yaşanmasıdır. DLT sistemlerinin en büyük zayıflığı ise DDoS saldırılarında da görüldüğü gibi konsensus mekanizmasıyla ilgilidir.

Sonuç Nedir?

Uluslararası Ödemeler Bankası, şu anda dijital merkez bankası paralarıyla ilgili çok fazla çalışma olmadığını ve bu yüzden konuyla ilgili kesin bir yargıya varılamadığını söylüyor. Bu yüzden ilgili kurum ve kuruluşları bu konu hakkında daha fazla araştırma yapmaya çağırıyor.

BIS bu raporunda dijital merkez bankası paralarıyla ilgili kesin bir yargıya varmamakla birlikte merkez bankalarına bir uyarıda bulunuyor. Dünya genelindeki nakit para kullanımının gitgide azaldığını hatırlatan BIS, raporun sonuç kısmında şu mesajı bırakıyor:

Merkez bankaları günümüz ödeme sistemlerinde çok önemli bir rol oynuyorlar. Nakit para kullanımının azaldığını ve özel sektörde ciddi gelişmeler yaşandığını düşünürsek merkez bankalarının biraz daha aktif bir rol oynamaları gerektiğini söyleyebiliriz. Eğer harekete geçme kararı alırlarsa izleyebilecekleri birçok farklı yol var.