Vay Anam Vay: TCMB Başkanı, Coinbase, CBDC, Grayscale Bitcoin Trust
Vay Anam Vay, Neler Dönmüş Satoshi ya? serimizin beşinci yazısındayız. Bu seferki yazımızda hafta boyu yaşanan gelişmelerden ziyade, son 1-2 gün içerisinde yaşanan olayların üstünde durmayı tercih ettik.
Bu hafta Bitcoin’in kırdığı 61.788 dolarlık rekordan, Morgan Stanley’den, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın açıklamalarından bahsedilebilirdi. Fakat bunlar, YouTube’daki haftalık özet serimizde ele alınacak şeyler.
Vay Anam Vay serimizde; bu gece göreve geldiğini öğrendiğimiz Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, Coinbase, Grayscale Bitcoin Trust ve dijital merkez bankası parası hakkında konuşacağız.
TCMB’nin yeni başkanı ve dijitalleşme
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayıyla birlikte, TCMB’nin yeni başkanı Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu oldu. 26. dönem Bayburt milletvekili olan Kavcıoğlu, Esbank TAŞ ve Türkiye Halk Bankası gibi kuruluşlarda görev aldı. Kendisi, Yeni Şafak’taki köşesinde ekonomiye ilişkin yazılar yazıyor ve zaman zaman dijitalleşme hakkında konuşuyor.
Kavcıoğlu, TCMB’nin parçası olduğu dijital lira projesinde artık aktif bir rol üstlenecek. Yeni başkan, 6 Ekim 2020’deki “Yeni Ekonomi Programı ve Dünyadaki Değişim” başlıklı yazısında “Artık dijitalleşmenin önemini en küçük ekonomi biriminden en büyüğüne kadar, bariz şekilde göreceğiz.” demişti. Dijitalleşme sürecinin doğru yönetilmesi halinde, Türkiye’nin diğer ülkelere karşı bir “rekabet avantajı sağlayabileceğini” ve “ülkece kendimizi farklı bir noktada bulabileceğimizi” düşünüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 12 Mart günü bir reform paketi açıklayıp dijital para için “ekonomik, teknolojik ve hukuki altyapı” çalışmalarının yapıldığını söyledi. TCMB’nin yeni başkanı, 16 Mart günkü köşe yazısında bu reform paketini değerlendirdi.
Kavcıoğlu, dijital para çalışmaları hakkında kişisel bir görüş paylaşmazken “Bankacılık sektörünün aktif kalitesini daha da iyileştirmek için” alınacak tedbirlerin üstünde durdu ve “Katılım finans sektörü tek çatı altında toplanacak.” dedi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının yeni başkanı, 17 Eylül 2019 günkü bir yazısında 1990’lardaki otoritelerin “bilinçli bir şekilde İslami kesimi fakirleştirme operasyonu” düzenlediğini, bu yüzden özel finans kurumlarının o tarihlerde ‘finans kurumu’ olarak sayılmadığını söylemiş ve şunu dile getirmişti: “Artık. … daha kapsayıcı bir aşamaya, ‘Katılım Finans’ terminolojisine geçilme vaktinin geldiğini düşünüyorum.”
Ülkemizdeki dijital para ve bankacılık çalışmalarının, Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu yönetimiyle nasıl şekilleneceğini zaman gösterecek.
Coinbase’e ceza: Borsalar mercek altında
Regülasyon haberleri sıklaşmaya başlamışken, mercek altına alınan borsaların sayısı da artıyor. ABD’de halka açılmaya hazırlanan Coinbase, Emtia Vadeli İşlemler Komisyonunun yürüttüğü soruşturma sonucunda 6.5 milyon dolar para cezasına çarptırıldı. CFTC, incelemeler sonucunda borsanın 2015-2018 tarihleri arasında “self-trading” yaptığını tespit etti.
ABD Hazine Bakanlığı, “self-trading” kavramını “Bir işlemin her iki tarafında da aynı partinin yer alması.” şeklinde tanımlıyor.
Borsa, bu tarihler arasında iki tane otomatik ticaret sistemini test ediyordu. Bu testlerden birinin amacı, Coinbase’in mobil uygulamasında hangi kripto paradan ne kadarlık satış yapılacağını görmekti. Sistem, Coinbase Pro (eski adıyla GDAX) aracılığıyla otomatik bir alım işlemi gerçekleştirip bunu borsanın cüzdanına gönderiyordu.
Aynı dönemlerde, eski bir borsa çalışanının bir miktar Litecoin ile wash-trading yapmış olabileceği açıklandı. Coinbase’in ilgili kuralları kasti bir şekilde ihlal ettiğine dair bir ifade yer almazken, olayın “bir daha tekrarlanmadığı” ve üstünden “yıllar geçtiği” de göz önüne alınarak borsaya 6.5 milyon dolar ceza kesildi.
Coinbase, kendisine yöneltilen ithamları kabul etmezken bu olayın borsa kullanıcılarını herhangi bir şekilde etkilemediğini açıkladı.
Dijital para için global iş birliği vurgusu
Türkiye, Kanada, Birleşik Krallık, Singapur, ABD, Birleşik Arap Emirlikleri, Çin, Tayland gibi birçok ülkenin merkez bankası dijital merkez bankası parası (CBDC) için çalışma yapıyor. Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS), Mart 2021 raporunda bu çalışmalarla ilgili yeni bilgiler paylaştı.
Farklı türlerdeki CBDC konseptlerinin ele alındığı raporda, global iş birliği vurgusu yapıldı. Raphael Auer, Phillipp Haene ve Henry Holden tarafından yürütülen çalışmaya göre farklı ülkeler tarafından geliştirilmiş CBDC’lerin birbiriyle uyumlu şekilde çalışması, piyasalardaki rekabeti ve yeniliği pekiştirebilir.
Dijital merkez bankası paralarının, merkez bankalarına “daha fazla gözetim ve kontrol imkanı” tanıyabileceği, bu sayede uluslararası para transferlerinde yaşanan bazı sorunların ortadan kaldırılabileceği ifade ediliyor. Merkez bankaları, şu sözlerle global iş birliğine çağrılıyor:
“Kendi dijital merkez bankası parasını çıkarmaya çalışan her merkez bankası, bunu (kendi ülkesinin) kamu politikalarına paralel şekilde yapacak. Ama ekonomik globalleşme devam ettiği sürece, ufku daha geniş tutmak gerekiyor.”
Grayscale ve ETF çekişmesi sürüyor
Dünyanın en büyük dijital varlık yöneticisi olan Grayscale, kurulduğu günden beri geçmediği bir süreçten geçiyor. Grayscale Bitcoin Trust hisseleri, mart ayının başından beri negatif bir primle işlem görüyor.
Bu durum, global çapta görülen borsa yatırım fonu (ETF) trendiyle ilişkilendirilmeye başladı. Kanada şimdiden iki Bitcoin ETF’ine ev sahipliği yaparken, bunların ilki olan Purpose Bitcoin ETF’inin değeri 850 milyon doları geçti. Dün, Brezilya’da Latin Amerika’nın ilk Bitcoin ETF’inin kurulacağı öğrenildi.
Business Insider’ın haberine göre CrossTower, yeni araştırmasında bunun Grayscale üstündeki etkisini ele aldı. Martin Gaspar, ETF’ler hakkında konuşurken Grayscale’in üstlendiği rolün, zamanla “bu enstrümanlar tarafından üstlenilmeye başlayabileceğini” söyledi. Eskiden GBTC’ye yönelen yatırımcının, ETF’lere yönelmeye başlayabileceği söyleniyor.
Grayscale, 2020’nin başında 1.8 milyar dolarlık dijital varlık yönetiyordu. 2020 sonunda 17.5 milyar dolara çıkan bu sayı, günümüzde 45 milyar dolara kadar ulaşmış durumda. Borsa yatırım fonlarının olmadığı dönemde bu kadar hızlı büyüyen Grayscale, ETF sayısının çoğalması halinde nasıl bir rol oynayacak?
