Ödeme Endüstrisi Sarsıntıya Mı Uğramak Üzere?
Bankaların inovasyon çalışmalarına tam olarak ne zaman son verdiklerini söylemek pek mümkün değil ancak bankalar müşterilerine bir inovasyon müjdesi vermeyeli epey oldu. Bundan 10 yıl öncesinde bankalar dünya ekonomisini yerle bir etseler de birçoğu kendini toparladı. Peki, bu bankalar neden vergi mükelleflerinin yüz milyarlarca doları ile kurtarıldı? Çünkü bu bankalar iflas edemeyecek kadar büyüklerdi ve sistemsel riskler teşkil ediyorlardı. O zamanlar, bankalara ve fiat paralara birer alternatif bulunmamıştı. Ancak 3 Ocak 2009’da finansal krizin tam da ortasında tedbirli bir şekilde yeni ve yenilikçi bir para birimi piyasaya çıktı: Bitcoin, ilk kripto para birimi.
2018 yılındayız ve yukarıdaki resimde de ifade edildiği gibi hala siparişlerinizi kapınıza teslim almanız, hatta herhangi bir yere posta ile mektup yollamanız elektronik ortamda para yollamanızdan çok daha kolay ve daha kısa sürüyor. Dahası, hafta sonları havale bile yapmak mümkün değil, çünkü bankalar kapalı! Bir insanın dâhil olmasını bile gerektirmeyen bir işlem için neden bankaların açık olmasına ihtiyaç duyasınız ki? Tüm bunlar ister istemez “Finans sektörü son 10 yıldır uyuyor muydu?” sorularını akla getirse de parçalanma için artık hazır oldukları aşikar.
Mevcut Sistem 2,5 Milyar İnsanı Dışarıda Tutuyor
Son günlere kadar bankalar kripto paralara dair tüm fikirlere olumsuz bakıyordu. “Nasıl işleyebilir ki? Bu sadece gelip geçici bir moda, kripto paralar herhangi bir merkez bankası tarafından desteklenmeyecek!” gibi cümleleri sıkça duyduk. Çünkü onlar da birlikte başarılı olmayı deneyebilecekleri merkez bankaları tarafından desteklenmiyor. Geçtiğimiz yüzyılda dünya çapındaki merkez bankalarının geçmiş performansı oldukça kötü, birçok fiat para bir veya iki jenerasyon sonrasında başarısızlığa uğruyor ve bu başarısızlık genelde büyük değer kaybetmeleriyle sonuçlanıyor. Amerikan dolarının bile satın alım gücünde geçtiğimiz 40 yılda %80 oranında düşüş yaşandı.
Bankaların bu yaklaşımındaki değişim öyle derin ki, bankaların Blockchain teknolojisinin onlar için ne kadar yıkıcı olabilecek olduğunu fark etmeleri oldukça zordu, hala da öyle. Netflix’in Blockbuster gibi video kiralama şirketlerine ya da dijital kameraların Kodak’a ne yaptığını unutmamak gerek. Bankacılık sisteminin şu an en büyük problemi 2,5 milyar insanı dışarıda tutuyor olması. Bu insanlar bankalarla bir işleri olamayacak kadar fakirler, bu yüzden de mevcut finansal sistem onlara herhangi bir servis hizmeti sunmakla ilgilenmiyor bile. İlgili kişiler etkin bir şekilde yalnızca nakit paraya bağlı olmaya mecbur bırakılıyor, sonuç olarak da kendilerini garantiye alacak bir çözüm yöntemleri ya da finansal hizmetlere erişimleri bulunmadığından birikimleri zaman geçtikçe enflasyon yüzünden yok oluyor.
Bankaların henüz farkına varmadıkları şeyse bu insanların onlar için büyük birer kayıp olduğu; bu insanlar bir banka hesabına sahip olamayacak ve doğrudan kripto paralara yönelecekler. Gelişmekte olan ülkelerde akıllı telefon sahibi kişilerin sayısı günden güne artıyor; bu da demek oluyor ki insanlar kripto para satın alabilmek için her şeye sahip. Bankalar kripto paraların onların varlığını tehdit ettiğini farkettikçe, yıllık raporlarında yasal olarak bu durumu açıklığa kavuşturmak durumunda kalıyor. JP Morgan adlı Amerikan yatırım bankasının 2017 Yıllık Raporu’nda şöyle belirtiliyor:
Finansal kuruluşlar ve onların bankacılık sektörü dışından rakipleri, ödeme işlemlerinin ve diğer servislerin çeşitli teknolojiler tarafından alt üst edilme riski ile karşı karşıya. Aracılık gerektirmeyen kripto paralar buna en büyük örneklerden.
Son günlere gelinceye dek, Bitcoin gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanlar için güçlü bir değer önerisi sunmuyordu. Bugünlerde Bitcoin ile ödeme yapmak, havale yapmak gibi; biraz yavaş ve hala pahalı. Her 10 dakikada bir blok var ve işlem diğer blokta yer almayabiliyor, Ocak ayındaki 20 $ üzerindeki değerinden sonra ise şu an yaklaşık olarak 1 $ değerinde.
Eğer günde 5 $ kazanırsanız, her satın alma ve satış işleminde ödemeniz gereken 1 $’lık ücreti bile karşılayamazsınız. Gelişmiş ülkelerde, ticaret yapan kimseler kredi kartı şirketlerine % 5 ile % 7 arasında işlem ücreti ödemeye alışkın, çünkü şimdiye kadar elektronik ödemeleri kabul ettirecek herhangi bir alternatif bulunmuyordu.
Bitcoin Lightning Network’e Giriş
Ethereum, Wall Street tarafından sunulan birçok servisi ve “basitçe bir sözleşme yapmak için herhangi bir üçüncü partiye güvenen” tüm servisleri tehdit ediyor olsa da, Bitcoin eski ödeme sistemlerini değiştirmek üzere işe koyuldu bile. Lightning Network (LN) için yapılacak lansman Mart ayında duyurulmuştu. Mevcut Bitcoin Blockchain teknolojisinin tam merkezinde geliştirilecek ve gelmiş geçmiş ilk Layer 2 (ikinci katman) çözümü olacak. Lihgtning Network teknolojisinin prensibini ise basitçe açıklamak gerekirse: her bir işlem tüm ağda yayınlanmak zorunda değil, özellikle de küçük işlemler.
Bu teknoloji, bir anlamda halihazırda mevcut kripto bankacılığı sisteminde gerçekleşenlerin benzerini yapıyor. Bir kredi kartı kullandığınızda, düzinelerce ödeme işlemini dönem sonunda birden ödersiniz. Aynı şey birden fazla küçük satın alma işlemleri gerçekleştirirken nakit kullandığınızdada olur; tüm bankacılık sistemleri bunu bir ATM’den para çekmek gibi görür. Kahvenizi bir havale ile ödemek aklınızın ucundan bile geçmez değil mi? O zaman neden Bitcoin ile yapabilesiniz ki?
Ağın kapasitesini lineer olarak arttırmak – Bitcoin Cash örneğinde sekiz kat – kapasitesinin katlanarak artması gereken bir ağ için hiçbir şeyi çözüme kavuşturmuyor. Hele, dağıtık Bitcoin defterini tüm küçük işlemlerde bir yük haline getirmek hiçbir anlam ifade etmiyor. Haftada milyonlarca işlemi kayıt altına alıp, piyasada hafif, verimli ve merkezsizleşmiş kalmak hiçbir zaman mümkün olmayacak. Anlam ifade eden bir şey varsa o da küçük işlemlerin birçoğu zincir dışında gerçekleştirilebilirken büyük işlemlerin Blockchain üzerinde kayıt altına alınması.
Lightning Network üzerinde periyodik olarak tekrar tekrar Bitcoin yükleyeceğiniz bir cüzdan sahibi olmak, LN cüzdanlarına kullanıcılar arasında açık olan çift yönlü ödeme kanalları aracılığıyla ödeme yapmanızı sağlayacaktır. İmzalı işlemlerinizi diğer partilere gönderirsiniz ancak bu işlemler LN’de MultiSig cüzdanlarında tutulur ve Bitcoin ağında yayınlanmazlar. Herhangi bir zaman diliminde, her parti bir ödeme kanalını kapatma yetkisine sahip olacak ve Bitcoin Blochcain’de LN üzerinde yalnızca bir işlem ile yüzlerce hatta binlerce işlem gerçekleştirebilecek (bu noktada tüm işlemler ağdan çıkarılmış olacak). Ağın kapasitesinin lineer olarak değil katlanarak artması çözümü, şu an büyüyebilmek için en uygun yol.
Lightning Network üzerindeki işlemler anlık olarak onaylanacak, işlem ücretleri de neredeyse yok denecek kadar az olmalı. Bu teknolojinin beğeniye sunulması ile ticaret yapan kişileri % 5 daha fazla kredi kartı işlem ücretine tabi tutmak daha da zor olacak; özellikle de, öncü kripto paranın gerçekleştirdikleri işlemlerde onlara neredeyse hiçbir maliyeti olmadığı göz önünde bulundurulduğunda. Bu çözümün halledemediği tek bir büyük problem ise “ insanların Bitcoinlerini harcamak yerine ellerinde tutmayı isteyebilecek olmaları” gibi görünüyor.