Uluslararası Ödemeler ve Kripto Paraların Rolü

Daha önce başka bir ülkede bulunduysanız para transfer işlemlerinin zorluğunu deneyimlemiş olabilirsiniz. Başka bir ülkeye para göndermek, çoğu zaman sanıldığı kadar kolay bir işlem değil. Yurt dışına para gönderirken alınan komisyon ücretlerinin cep yakması ve paranın transfer sürecinin uzunluğu dünya çapındaki birçok kişiyi verimsiz bir sistemin esiri haline getirdi. Bu zorlukları aşmak için bazı yeni ödeme şirketleri veya sistemler kurulmuş olsa da kullanıcıların radarında bambaşka bir teknoloji var: kripto paralar.

Uluslararası para transferleri, blockchain teknolojisiyle birlikte değişime uğramaya başladı. Geleneksel ödeme sistemlerinde günlerce sürebilen para transfer süreci, büyüyen teknoloji ve dijital ödeme sistemlerinin ortaya çıkışıyla hızlandı. Artık kullanıcılar saniyeler içinde başka ülkeye para transfer etme şansına sahip.

Uluslararası ödemeler konusunda hız kadar ücretlerin de önemi var. Dünya Bankası, 2019 yılında küresel çapta 650 milyar dolarlık bireysel para transferi yapıldığını, bunun 45 milyon dolarının ise komisyon ücretlerine gittiğini ortaya koydu. Yüksek komisyon ücretleri, dünya çapında uluslararası ödeme yapan kişilerin şikayet etmesine neden oluyor. Kripto paralar ise bu ücreti düşürecek teknolojiyi barındırıyor. Peki kripto paralar uluslararası ödemelerde nasıl bir role sahip?

Uluslararası ödemelerle ilgili genel bilgi

Uluslararası para transferi için bankalar, SWIFT yöntemi ve dünyaca bilinen TransferWise, Xe, MoneyGram, PayPal, Western Union gibi şirketler tercih ediliyor. Bankalar ve ödeme şirketleri; gönderilecek paranın miktarına, döviz kuruna, gönderim süresi gibi faktörlere dayanarak farklı komisyon ücretleri uygular. Gönderim süresi ise 24 saat içinde veya daha uzun bir sürede gerçekleşebilir. Fakat tüm bu kurumlar her ne kadar hızlı olduklarını ya da düşük ücret aldıklarını söylese de gerçek pek öyle değil.

Yıllardır tam anlamıyla çözüme kavuşamayan ve dünyanın dört bir yanındaki kişileri alternatif transfer yöntemlerini kullanmaya iten hız ve ücret konuları güncelliğini koruyor. Fahiş komisyonlarla birlikte bir hafta gibi ortalama bir sürede gönderilen paralar kullanıcıların zor durumda kalmasına yol açabiliyor.

American Express, SWIFT ile yapılan para transferlerinin genel olarak yavaş olduğunu söylüyor. Ayrıca yapılan ödemelerin karşı tarafa ulaşıp ulaşmadığının tespitinin zorluğuna ve zaman zaman bankaların bu ödemelere müdahale etmesi gerektiğine değiniliyor. Blockchain ağında ortaya çıkan çeşitli platformlar ise uluslararası ödemelerde geleneksel sistemlere rakip olmaya başladı. Bazı bankalar, bu teknolojiye ayak uydurmak için blockchain temelli ödeme sistemleri oluşturmaya başladı. Örneğin, o bankalardan birisi olan JPMorgan, uydular aracılığıyla yapılacak ödemeler için geliştirdiği blockchain testini tamamladı.

Juniper Research, 2019 yılında 332 milyar dolar olan dijital para transferlerinin 2024 yılında 525 milyar dolara çıkacağını söylüyor. Araştırmada, mobil ödeme işlemlerinin artacağı ve 2024’e kadar dijital para transferlerinin uluslararası ödemelerin %41’ini oluşturacağı yer alıyor.

Türkiye ve diğer ülkeler arasındaki ödemeler nasıl gerçekleşir?

Türkiye’deki bankalar aracılığıyla yurt dışına para gönderme ücretleri değişkenlik gösteriyor. Gönderilecek paranın miktarına göre komisyon ücretleri banka veya diğer aracı kurumların oranlarına göre 20 TL veya daha fazla olabiliyor. Para transfer süresi ise genelde 1-7 gün arasında gerçekleşiyor. Türkiye kullanıcıları, bankalar aracılığıyla ya da MoneyGram, Western Union, SWIFT gibi ödeme sağlayıcıları ile para transfer ediyor.

İçlerinden Western Union’ı ele alalım ve komisyon ücretlerini Türk lirası ve dolar üzerinden örneklerle açıklayalım:

TL: Western Union ile 200 TL’ye kadar olan gönderimlerde 30 TL işlem ücreti alınırken 5 bin – 25 bin TL arasından 225 TL ücret tahsil edilmektedir.

USD: 0 – 100 dolar arası için 15 dolar, 5 bin – 7 bin 500 dolar için 220 dolar ücret alınmaktadır.

Western Union ile gönderilecek paranın gidiş süresi gönderilen tutara, döviz kuruna, ülkeye, saat dilimine göre değişiklik göstermektedir. Western Union, para transferinin bu unsurlar çerçevesinde dakikalar içinde ya da birkaç günde gönderileceğini beyan ediyor.

Kripto paraların uluslararası ödemelerdeki rolü nedir?

Ülkeler arası para transferi, farklı döviz kurları ile işlem yapılmasını içerir. Örneğin, bir kişinin ABD’den Türkiye’ye bin dolar gönderdiğini varsayalım. Paranın gönderim zamanında bin doların 7 bin TL ettiğini düşünelim. Para ulaşana kadar geçen sürede döviz kurunda görülebilecek oynaklıklar nedeniyle bin doların değeri düşebilir. Bu da parayı alan kişi için bir dezavantajdır. Hız olanağı sağlayan kripto paralar, bu gibi durumlar için tercih sebebi olabilmektedir.

Aynı zamanda, kripto para ile yapılan transfer işlemleri geleneksel yöntemlere kıyasla daha güvenlidir. Geleneksel bankacılık sistemlerinde veriler genel olarak tek bir kaynakta toplanır. Bu da fiziksel ve dijital saldırılara karşı dezavantaj demektir. Örneğin, 2018 yılında bir grup hacker SWIFT aracılığıyla Rusya Merkez Bankası’ndan 340 milyon ruble (33 milyon TL) çaldı.

Peki insanlar geleneksel yöntemlerin yarattığı dezavantajlar karşısında kripto paralara yöneldi mi? Ödeme şirketi PayPal‘ın kripto para hizmeti vermeye başlaması, kripto paraların tercih edilmesini tetikleyen başlıca gelişmeler arasındadır. Bank of International Settlements‘ın (BIS) SWIFT ile gerçekleştirdiği ortak çalışmada, muhabir bankalarda düşüş görüldüğü rapor edildi. Muhabir banka; bir bankanın, şubesi bulunmayan bir ülkede farklı bir banka aracılığıyla işlem yapmasıdır. Rapora göre, aktif muhabir bankacılık ilişkileri ve koridorları düşüşte. Bu da geleneksel sınır ötesi para transferlerinde farklı yöntemlerin kullanılmaya başlanmış olabileceği şeklinde yorumlanıyor.

Birleşmiş Milletler kalkınma raporuna göre, 2030 yılına kadar sınır ötesi ödemelerden alınan işlem ücretlerinin %3’ün altına gerilemesi ve %5’in üzerinde olan ödeme koridorlarının ortadan kalkması bekleniyor. Deloitte, bir çalışmada blockchainin uluslararası ödemelerde kullanımının transfer ücretlerini %40’tan %80’e kadar düşürmesini beklediğini ortaya koydu. Blockchain teknolojisi ve kripto paralar ise geleneksel sistemde yaşanan hız ve işlem ücreti problemlerini çözmede şimdiden büyük bir adım attı.

Blockchainde yapılan işlemler fiziksel para transferi gerektirmediğinden işlem hızı yüksektir ve komisyon ücretleri azalır. Uluslararası ödeme konusunda Ripple, Stellar ve Ethereum ağları örnek gösterilebilir. Bu platformlar, daha hızlı işlem olanağı ve düşük komisyon ücreti vadeder.

Kripto paralarla yapılan ödemeler avantajlı mı?

Bir ülkeden bir ülkeye kripto para ile transfer işlemi yaparken, öncelikle gönderilecek olan fiat para, seçilen herhangi bir platformda kripto paraya dönüştürülür. Bu dönüşümü yapmak için banka kartı, kredi kartı, banka havalesi gibi seçeneklerden uygun olanı tercih edilebilir. Parayı alacak olan kişinin kripto para cüzdan adresini iletmesi yeterlidir. Transfer işlemi, genellikle birkaç dakika içinde gerçekleşir. Parayı alan taraf, elindeki kripto parayı tekrar fiat paraya dönüştürerek kullanabilir.

Ripple, Ethereum, Stellar gibi kripto temelli platformlar, kullanıcılar için düşük işlem ücretleri ve hızlı transfer olanağı sunar. Yapılan işlemler tamamen dijital olduğundan fiziksel gönderimlerde ortaya çıkabilecek kayıp, çalıntı, gecikme gibi problemler meydana gelmez. Aynı zamanda merkeziyetsiz ve ölçeklenebilir platformlara sahip olan kripto paralar, kullanıcıların güven içinde işlem yapmasına olanak tanır.

Kullanıcılar için olan avantajların yanında, kripto para kullanımının bankalar ve ödeme şirketleri için de faydaları vardır. Örneğin, bir kripto para şirketi aracılığıyla hizmet veren bankalar, rezervlerinde ülkelere ait dövizleri bulundurmak yerine kripto para bulundurarak işlem yapabilir. Bu, bankaların likiditesini yükseltir ve işlem kabiliyetini artırır.

Bununla birlikte, kripto paralarda görülen bazı dezavantajlar da var. Yüksek volatilite, kripto paraların kompleks yapısının tam olarak anlaşılamaması gibi durumlar kripto para kullanımının önünde engel yaratan durumlardan bazılarıdır. Ayrıca işlemlerin yoğun ve volatilitenin yüksek olduğu zamanlarda kripto para transferlerinde aksamalar olabilir ya da işlem ücretleri artış görebilir.

Şu gerçek unutulmamalıdır: her şeyde olduğu gibi, kripto paralarda da risk vardır. Blockchain teknolojisi güvenli olarak kabul edilse de zaman içerisinde çeşitli hack saldırılarına maruz kaldı. Bunu engellemek için uzmanlar blockchain protokollerini yenileyerek geliştirmeye devam ediyor ancak her zaman bir miktar risk olmaya devam edecek. Buna rağmen; blockchainde görülen gelişmeler, akıllı sözleşmelerin birçok yeni uygulama yaratma imkanı sunması gibi bazı yenilikler, gelecekte dünya çapında yapılan para transferlerinde büyük kolaylık sağlama potansiyelini taşımaktadır.