Petrol: Kullansak Dert, Kullanmasak Dert

Türkiye, ABD, Almanya gibi birçok ülke Koronavirüs nedeniyle birçok işletmeyi karantinaya aldı, uçuş seferlerini durdurdu, okulları kapattı. Bu ülkelerdeki insanlar evden çalışmaya, okula gitmemeye ve mecbur kalmadıkça dışarı çıkmamaya başladılar.

İnsanların günlük yaşamlarında bu kadar büyük bir değişiklik yaşanması elbette birçok piyasayı etkiledi. Petrol piyasası da bu durumdan etkilenenler arasında. İnsanlar artık dışarı çıkmadıkları, havayolu şirketleri eskisi kadar fazla sefer düzenlemedikleri, bazı fabrikalar üretimi durdukları için artık çok daha az petrol tüketiyorlar. Bu durum oldukça ilginç bir soruna yol açtı. Normalde petrol bitiyor diye endişelenen insanlar artık petrolün bitmemesinden korkuyorlar.

Tüketim Azaldı

Normal şartlar altında dünyanın bir günlük petrol kullanımı 100 milyon varile denk geliyor. Fakat takdir edersiniz ki artık “normal şartlar” altında yaşamıyoruz. Bunun sonucunda havayolu şirketleri artık %75 oranında daha az uçak yakıtı kullanıyorlar ki bu da günde 5 milyon daha az varil harcandığı anlamına geliyor.

Normalde dünya genelindeki araç sahipleri de milyonlarca varil petrol tüketirlerdi. Şu anda Dünya genelinde ham petrolü benzine, dizele vb. dönüştüren 700 civarında rafineri bulunuyor. Fakat insanlar artık dışarı çıkmamaya başladıkları için bu rafineler de olumsuz etkilenmeye başladı. Mesela 1.3 milyar nüfuslu Hindistan geçtiğimiz günlerde geniş çaplı bir sokağa çıkma yasağı ilan etti. Bunun sonucunda ülkedeki rafineleriler hemen hemen %30 civarında daha az petrol işlemeye başladılar. Bu yalnızca Hindistan için değil ABD, Avrupa ve diğer ülke/bölgeler için de geçerli. Chevron CEO’su Mike Wirth de belli başlı bölgelerdeki petrol “talebinin bariz bir şekilde durduğunu” söylüyor ve bunun piyasayı olumsuz yönde etkilediğini ifade ediyor.

Peki petrole olan talebin azalmış olması iyi değil mi? Dünya genelindeki petrol kullanımının zaten zamanla azalacağı, hatta petrol üretiminin bir noktada tamamen duracağı tahmin ediliyor. Petrol kullanmamak neden bir sorun olsun ki?

Üretim Fazlası

Petrol kullanımının azalması elbette çevre için faydalı. Fakat petrole olan talebin Koronavirüs yüzünden bu kadar hızlı bir şekilde kesilmiş olması bambaşka sorunlara yol açtı. Çünkü şu anda ihtiyaç duyulandan çok daha fazla petrol üretiliyor.

Şu anda yaşanan sorunu aslında çok basit bir şekilde özetleyebiliriz: Dünyada normalde günde 100 milyon varil petrol kullanılıyordu. Şu anda bu kullanım miktarında 20 milyon varillik bir düşüş söz konusu. Peki şu anda üretilmiş olmasına rağmen kullanılmayan o 20 milyon varil nereye gidiyor?

Birçok üretici bu varili elden çıkarmak için petrol fiyatlarında ciddi indirime gitmeye başladı. Bloomberg’ün haberine göre bazı şirketler fiziki petrol varillerini varil başına 10 dolardan bile satmaya başladılar. Çünkü bu varilleri olabildiğince kısa süre içerisinde elden çıkarmak istiyorlar. Fakat varil fiyatları ne kadar düşmüş olursa olsun birçok varil elden çıkarılamıyor.

Petrol üreticileri şimdi bu üretim fazlası varilleri olabildiğince uygun ortamlarda depolamaya çalışıyorlar. Bunlar için özel olarak tasarlanmış petrol tankerleri bulunuyor. Özellikle Rotterdam, Karayipler ve Singapur’daki boş tankerleri kullanan petrol üreticileri ürettikleri fazladan petrolü buralarda depoluyorlar. Fakat burada karşımıza başka bir sorun çıkıyor: Boş tankerler hızla doluyor ve kısa süre içerisinde bu petrolün depolanabileceği boş tanker kalmamış olacak.

Tanker Kalmayacak

Petrol üreticileri şu anda ellerinde kalan varilleri bu boş tankerlere aktarıyorlar aktarmasına ama şu anda günde 20 milyon varillik bir üretim fazlasından söz ediyoruz. Yani şu anda boş olan bu tankerlerin dolması sadece 2-3 ay gibi bir süre alacak.

John Fredriksen şu anda dünyanın en fazla tanker filosuna sahip olan Frontline Ltd. adlı şirketin CEO’luğunu üstleniyor. Ve kendisinin açıklamalarına göre şu anda petrol piyasasının durumu gerçekten içler acısı. Fredriksen’in açıklamalarına göre birçok petrol üreticisi uzun süreli kullanım için tanker kiralamaya başladı. Fredriksen, depolama amaçlı kullanılan petrol tankerlerine duyulan talebin hiç bu kadar yüksek olmadığını söylüyor.

Boş tanker kalmadıktan sonra bu günlük 20 milyon varillik petrol fazlasının nerede depolanacağı henüz bilinmiyor. Bu sorunun çözülmesi için atılması gereken ilk adım petrol üretimini azaltmak olabilir. Brezilya’daki Petrobras’ın artık günde 100 bin varil daha az petrol ürettiğini, Kanada’daki bazı petrol üreticilerinin üretimi durdurduklarını biliyoruz. Ancak üretimi durdurmayan hala pek çok şirket var. Çünkü bu şirketler az para kazanmayı hiç kazanmamaya tercih ediyorlar. Bu yüzden indirimli fiyattan da olsa petrol satmaya devam ediyorlar.

Yetmediği için savaşlara yol açan petrol, şimdi de fazla geldiği için başka sorunlara yol açıyor. Bu sorunun çözülebilmesi için görünüşe göre şu üç şeyden birinin yaşanması gerekecek: Ya petrol üreticileri üretimi azaltacaklar, ya bu üretim fazlasının depolanabileceği bir yer bulunacak ya da insanlar eskisi kadar fazla petrol tüketmeye başlayacaklar.